Μια γυναίκα που αυτοχαρακτηριζόταν «φανατική βιβλιοφάγος» πριν χάσει την όρασή της, μπορεί ξανά να διαβάζει, μετά τη συμμετοχή της σε μια πρωτοποριακή, παγκοσμίως πρώτη, κλινική δοκιμή.
Η Sheila Irvine, από το Wiltshire της Αγγλίας, ήταν μία από τους 38 ασθενείς σε πέντε χώρες που συμμετείχαν σε μια μελέτη για τη δοκιμή του βιονικού εμφυτεύματος ματιού Prima, διαστάσεων μόλις 2×2 χιλιοστών.
Η συσκευή έχει σχεδιαστεί για να βοηθήσει άτομα που πάσχουν από γεωγραφική ατροφία, το προχωρημένο στάδιο της εκφύλισης ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ) που σχετίζεται με την ηλικία να μπορούν και πάλι να διαβάζουν και να γράφουν, χρησιμοποιώντας την αποκαλούμενη «προθετική όραση».
Κατά τη διάρκεια της δοκιμής, ένα μικροτσίπ τοποθετήθηκε κάτω από τον αμφιβληστροειδή, το φωτοευαίσθητο στρώμα του ματιού. Για να βλέπουν λέξεις και να γράφουν, οι ασθενείς φορούν ειδικά γυαλιά επαυξημένης πραγματικότητας με κάμερα, η οποία μεταδίδει οπτικές πληροφορίες σε έναν μικρό υπολογιστή τσέπης.
Η τεχνητή νοημοσύνη του συστήματος μετατρέπει τις πληροφορίες αυτές σε ηλεκτρικά σήματα, τα οποία στέλνονται μέσω του οπτικού νεύρου στον εγκέφαλο. Η λειτουργία «zoom» επιτρέπει ακόμη και τη μεγέθυνση γραμμάτων.
Οι πρώτες επεμβάσεις πραγματοποιήθηκαν στο Moorfields Eye Hospital στο Λονδίνο, περίπου πριν από τρία χρόνια. Ένα μήνα μετά την επέμβαση, το τσιπ ενεργοποιήθηκε και οι ασθενείς ξεκίνησαν εντατική αποκατάσταση, ώστε να μάθουν να ερμηνεύουν τα σήματα και να διαβάζουν ξανά.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
«Ήθελα να βοηθήσω τις επόμενες γενιές»
Η Sheila συμμετείχε στη μελέτη με την ελπίδα να συμβάλει στην επιστημονική πρόοδο, αλλά βρέθηκε πίσω από κάτι πολύ πιο προσωπικό. «Ήθελα να βοηθήσω με την έρευνα για χάρη των μελλοντικών γενιών, και ο οπτικός μου πρότεινε να επικοινωνήσω με το Moorfields», λέει στον BBC.
Πριν λάβει το εμφύτευμα, περιγράφει την όρασή της ως «δύο μαύρους δίσκους» στο κέντρο των ματιών της, με την περιφέρεια παραμορφωμένη. «Ήμουν φανατική αναγνώστρια, κι αυτό μου έλειπε περισσότερο», παραδέχεται.
Η επέμβαση πραγματοποιήθηκε το 2022 χωρίς πόνο, όπως λέει η ίδια. «Ήμουν αγχωμένη αλλά και ενθουσιασμένη. Δεν πονούσε, αλλά ήμουν απόλυτα συνειδητοποιημένη για το τι συνέβαινε. Ήταν συναρπαστικό όταν είδα για πρώτη φορά ένα γράμμα να σχηματίζεται. Δεν είναι εύκολο να μάθεις να διαβάζεις από την αρχή, αλλά όσο περισσότερο εξασκείσαι, τόσο καλύτερα τα καταφέρνεις».
Σήμερα, η Sheila απολαμβάνει να βάζει τον εαυτό της σε νέες προκλήσεις: «Η ομάδα του Moorfields μου δίνει δοκιμασίες, όπως να διαβάσω τη συνταγή των φαρμάκων μου, πάντα με μικροσκοπικά γράμματα! Μου αρέσει να προσπαθώ να διαβάζω ετικέτες, να λύνω σταυρόλεξα. Έχει αλλάξει τη ζωή μου. Το διάβασμα σε μεταφέρει σε έναν άλλο κόσμο, νιώθω πολύ πιο αισιόδοξη τώρα».
«Δεν άφησα ποτέ την ασθένεια να με σταματήσει»
Η Sheila διαγνώστηκε με ΗΕΩ πριν από 15 χρόνια, αλλά δεν άφησε την πάθηση να καθορίσει τη ζωή της. «Κατάλαβα ότι κάτι δεν πάει καλά όταν δυσκολευόμουν να οδηγήσω. Χτυπούσα συχνά το κράσπεδο», θυμάται.
«Έκλαψα όλη μέρα όταν παρέδωσα το δίπλωμά μου, αλλά μετά είπα στον εαυτό μου: “Προχώρα, συνέχισε τη ζωή σου”. Δεν βλέπω πια καλά την τηλεόραση, αλλά την έχω ανοιχτή για παρέα. Δεν αφήνω τίποτα να με σταματήσει. Έχω πολλούς φίλους, βγαίνω συχνά, πηγαίνουμε στην pub. Ζω μόνη μου και θέλω να παραμείνω ανεξάρτητη».
Η διαδικασία απαιτεί ιδιαίτερη συγκέντρωση. Για να κρατά σταθερή την εικόνα από την κάμερα, στηρίζει το πηγούνι της πάνω σε μαξιλάρι και διαβάζει κάθε φορά μία ή δύο λέξεις. Χρησιμοποιεί και λειτουργία μεγέθυνσης, ώστε να ξεχωρίζει γράμματα με παρόμοιο σχήμα, όπως το C και το O. Η 70χρονη, σήμερα, γυναίκα άρχισε να χάνει την σταδιακά όρασή της πριν από τριάντα χρόνια, λόγω εκφύλισης των κυττάρων του αμφιβληστροειδούς. Σήμερα κινείται με λευκό μπαστούνι και βλέπει μόνο θαμπά περιγράμματα στην περιφερική της όραση.
Τι είναι η εκφύλιση ωχράς κηλίδας;
Η ηλικιακή εκφύλιση ωχράς κηλίδας επηρεάζει το κεντρικό μέρος της όρασης, αφήνοντας την περιφερειακή ανεπηρέαστη. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- παραμόρφωση ευθειών γραμμών (φαίνονται κυματιστές ή σπασμένες)
- ευαισθησία στο έντονο φως
- λάμψεις ή τρεμοπαίγματα
- και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ψευδαισθήσεις.
Η γεωγραφική ατροφία είναι η πιο προχωρημένη μορφή της πάθησης και πλήττει περίπου πέντε εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, προκαλώντας σταδιακή απώλεια της κεντρικής όρασης.
Μια «επανάσταση» στην οφθαλμολογία
Η συσκευή Prima, που αναπτύχθηκε από την αμερικανική εταιρεία Science Corporation, βρίσκεται τώρα στο στάδιο έγκρισης από τις ρυθμιστικές αρχές.
Ο Dr. Mahi Muqit, ανώτερος χειρουργός στο Moorfields Eye Hospital και στο UCL Institute of Ophthalmology, δήλωσε πως πρόκειται για μια τεχνολογία «που αλλάζει ζωές». «Είναι μια πραγματική αλλαγή παραδείγματος», εξηγεί. «Όλοι οι χειρουργοί που γνωρίζω στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι ενθουσιασμένοι με αυτήν την εξέλιξη. Είναι κάτι που θα μπορεί να εφαρμοστεί σε ευρεία κλίμακα».
«Πρόκειται για ηλικιωμένους ασθενείς που είχαν χάσει πλήρως την ικανότητα να διαβάζουν, να γράφουν ή να αναγνωρίζουν πρόσωπα. Πριν από το εμφύτευμα, δεν μπορούσαν καν να δουν τον πίνακα οράσεως και τώρα μπορούν να διαβάσουν ξανά. Και ας μην ξεχνάμε: το διάβασμα είναι αυτό που λείπει περισσότερο σε όσους χάνουν σταδιακά την όρασή τους».
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, που δημοσιεύθηκαν στο The New England Journal of Medicine, το 84% των ασθενών που συμμετείχαν στη δοκιμή κατάφεραν να αναγνωρίσουν γράμματα, αριθμούς και λέξεις με τη βοήθεια του Prima, ενώ κάποιοι, πριν από το εμφύτευμα, δεν μπορούσαν καν να διακρίνουν τον πίνακα οράσεως.
