Με αφετηρία μια αληθινή οικογενειακή ιστορία και βλέμμα στραμμένο στη λεπτή γραμμή ανάμεσα στην αγάπη και την αποξένωση, η ταινία Σιωπηλή Αγάπη εξερευνά τη ζωή μιας κωφής γυναίκας που προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στη μητρότητα, τον έρωτα και την ανάγκη της για αυτονομία.
Η Eva Libertad, με τη σκηνοθεσία της χτίζει έναν κόσμο όπου η επικοινωνία γίνεται μέσω βλεμμάτων, χειρονομιών και σιωπών, έναν κόσμο εμπνευσμένο από τις εμπειρίες της αδελφής της και πρωταγωνίστριας, Miriam Garlo, η οποία είναι κωφή. Δίπλα της, ο Alvaro Cervantes υποδύεται έναν άνδρα που αναμετριέται με τα όριά του καθώς προσπαθεί να στηρίξει την κωφή σύντροφό του και την οικογένεια που χτίζουν μαζί.
Με αφορμή την κυκλοφορία της ταινίας στις ελληνικές αίθουσες, οι δύο δημιουργοί μας μιλούν για τη διαφορετικότητα, τα στερεότυπα, την οικογένεια και την ανάγκη για έναν κινηματογράφο που μας μαθαίνει να ακούμε ακόμα και εκείνα που καμιά φορά περνούν απαρατήρητα.
Ακολουθεί η κουβέντα μας με την Eva Libertad
Τι σας ώθησε να αφηγηθείτε την ιστορία μιας κωφής γυναίκας που φέρνει στον κόσμο ένα ακούον παιδί;
Η ταινία «Σιωπηλή Αγάπη» πηγάζει από την επιθυμία να εξερευνήσω σε βάθος την πολυπλοκότητα του δεσμού μεταξύ του κόσμου των κωφών και του κόσμου των ακουόντων: τη σύνδεση και την αγάπη, αλλά και τις συγκρούσεις και τις αντιπαραθέσεις. Και αυτή η επιθυμία, με τη σειρά της, προέρχεται από έναν δεσμό που είναι πολύ σημαντικός για μένα: τον δεσμό μου με τη Miriam Garlo, την αδελφή μου, που είναι η πρωταγωνίστρια της ταινίας. Είναι κωφή στην πραγματική ζωή και αυτός ο δεσμός μού έχει διδάξει πολλά, με έχει βοηθήσει να ωριμάσω πολύ και έχει πραγματικά διαμορφώσει τον τρόπο με τον οποίο βλέπω τον κόσμο.
Πώς δουλέψατε για να αποδώσετε την εμπειρία της σιωπής και της επικοινωνίας μέσα στην ταινία;
Κατά τη συγγραφή του σεναρίου, αποφάσισα ότι η επικοινωνία μεταξύ των χαρακτήρων θα έπρεπε να υπερβαίνει τον διάλογο, είτε λεκτικό είτε στη νοηματική γλώσσα. Ότι οι σιωπές θα έπρεπε να είναι γεμάτες συναισθήματα, ανείπωτα πράγματα. Πάνω απ’ όλα, ότι το πρωταγωνιστικό ζευγάρι θα έπρεπε να επικοινωνεί μέσω χειρονομιών, χαϊδεμάτων, σιωπών, βλεμμάτων… δημιουργώντας έναν μοναδικό κώδικα επικοινωνίας για την Angela και τον Hector. Έναν κώδικα που λειτουργεί πολύ καλά στην αρχή της ταινίας, αλλά σταδιακά καταρρέει καθώς τα προβλήματα επικοινωνίας μεταξύ τους αυξάνονται.
Πόσο σημαντική ήταν για εσάς η εκπροσώπηση της κοινότητας των κωφών στο σινεμά; Και τι ευθύνη νιώσατε ως δημιουργός απέναντί της;
Πριν γράψω το σενάριο, έκανα κάποια έρευνα για να αποφύγω τα κλισέ ή να μην πέσω σε προκαταλήψεις σχετικά με την κοινότητα των κωφών. Ήθελα η Angela, η πρωταγωνίστρια, να είναι μια γυναίκα με τη δική της μοναδική προσωπικότητα, με τα καλά και τα κακά της, επιτρέποντάς της να κάνει λάθη και να είναι ατελής. Δεν ήθελα να δημιουργήσω μια υποδειγματική κωφή γυναίκα ή μια που να εκπροσωπεί όλες τις κωφές γυναίκες.
Επιπλέον, πήρα συνεντεύξεις από κωφές μητέρες, για να μάθω ποιες ήταν οι ανησυχίες και οι φόβοι τους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αν τις μοιράζονταν με τον σύντροφό τους, πώς η μητρότητα άλλαξε τη σχέση τους με τον σύντροφό τους, με τους γονείς τους, ποιες δυσκολίες είχαν στην επικοινωνία με το μωρό… Μου μίλησαν επίσης για τις εμπειρίες τους από τον τοκετό, που σε ορισμένες περιπτώσεις ήταν πολύ χειρότερες από αυτές που βλέπετε στην ταινία.
Στη διάρκεια της ταινίας, η καθημερινότητα αποδίδεται με μεγάλη λεπτομέρεια. Πώς προσεγγίσατε τη «γλώσσα» της εικόνας;
Κατά τη διάρκεια της προπαραγωγής, αντιμετωπίσαμε ορισμένα ζητήματα που σχετίζονταν με το γεγονός ότι η πρωταγωνίστριά μας ήταν κωφή, κάτι που επηρέασε το ύφος της ταινίας. Για παράδειγμα: όλοι οι κωφοί έχουν μια οπτική αντίληψη του κόσμου, που σημαίνει ότι συλλαμβάνουν όλες τις πληροφορίες μέσω της όρασής τους. Έκανα έρευνα για αυτό το θέμα και σκέφτηκα να βρω κωφούς καλλιτέχνες και ζωγράφους για να δω πώς αντιλαμβάνονται τον κόσμο. Ήταν πολύ διαφωτιστικό όσον αφορά τη χρήση του χρώματος και τον συμβολισμό με τα χέρια, τα μάτια και τα αυτιά. Έτσι, δημιούργησα ένα ντοσιέ για να το μοιραστώ με τον διευθυντή φωτογραφίας και τους καλλιτεχνικούς διευθυντές μου.
Δεν ήθελα να δημιουργήσω μια υποδειγματική κωφή γυναίκα ή μια που να εκπροσωπεί όλες τις κωφές γυναίκες.
Δεδομένου ότι η αδελφή σας, Miriam Garlo, η οποία υποδύεται την Ángela έχει βιώσει προσωπικές προκλήσεις ως κωφή γυναίκα πώς επηρέασαν οι εμπειρίες της τη διαμόρφωση της ιστορίας και της ανάπτυξης του χαρακτήρα;
Η Miriam και η Ángela είναι παρόμοιες σε ορισμένα σημεία, αλλά η Ángela είναι ένας χαρακτήρας που δημιουργήθηκε από την ηθοποιό. Με αυτό διευκρινίζω μια σύγχυση που συχνά προκύπτει όταν μια ηθοποιός ή ένας ηθοποιός έχει αναπηρία, και αυτή είναι η κοινωνική πεποίθηση ότι μια ηθοποιός με αναπηρία δεν υποδύεται, αλλά ότι η ίδια η αναπηρία δημιουργεί τον χαρακτήρα. Αλλά δεν λειτουργεί έτσι. Η Miriam, όπως όλες οι ηθοποιοί, δημιούργησε έναν χαρακτήρα. Δεν είναι μητέρα, ενώ η Ángela είναι, για παράδειγμα. Και το ίδιο ισχύει και για τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του χαρακτήρα.
View this post on Instagram
Η Ángela βιώνει μια διπλή πρόκληση: τη μητρότητα και την απομόνωση που προκαλεί η «αθέατη» αναπηρία της. Πώς καταφέρατε να απεικονίσετε αυτή τη λεπτή ισορροπία;
Αντιμετώπισα την κώφωση ως κάτι διασταυρούμενο στην Angela μια κατάσταση που την επηρεάζει συνεχώς, αλλά δεν την καθορίζει πλήρως. Είναι μητέρα, κόρη, συνάδελφος, ερωμένη, φίλη και, επιπλέον, είναι κωφή. Και η μητρότητα είναι το ταξίδι που την οδηγεί να αντιμετωπίσει τους φόβους της και να μάθει.
Η πρωταγωνίστρια αντιμετωπίζει κοινωνικές και οικογενειακές προσδοκίες, έκανε αυτό πιο πολύπλοκο τον τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αντιληπτή η αυτονομία της;
Πράγματι. Όταν η Angela συνδέεται με τη φύση, αισθάνεται τέλεια και ολοκληρωμένη. Αντιλαμβάνεται και αισθάνεται τον κόσμο με τον δικό της τρόπο· έχει τη δική της αισθητηριακή αντίληψη. Είναι το κοινωνικό πλαίσιο που της επιστρέφει μια εικόνα του εαυτού της ως ατόμου με αναπηρία, που έχει ένα πρόβλημα και μια ανεπάρκεια. Αλλά αυτό είναι πρόβλημα της κοινωνίας, όχι της Angela.
Μια σύγχυση που συχνά προκύπτει όταν μια ηθοποιός ή ένας ηθοποιός έχει αναπηρία, και αυτή είναι η κοινωνική πεποίθηση ότι μια ηθοποιός με αναπηρία δεν υποδύεται, αλλά ότι η ίδια η αναπηρία δημιουργεί τον χαρακτήρα. Αλλά δεν λειτουργεί έτσι.
Bλέπουμε πως και οι γονείς της Ángela δυσκολεύονται να αντιληφθούν τις δυσκολίες της, ενώ είναι ξεκάθαρος και ο φόβος της πως θα μείνει εκτός από τη ζωή της κόρης και του συντρόφου της, σωστά;. Γιατί αρνείται να φορέσει ακουστικά; Νιώθει πως θα χάσει τον δικό της κόσμο;
Για μερικούς κωφούς, τα ακουστικά βαρηκοΐας μπορεί να είναι χρήσιμα, αλλά για άλλους αποτελούν πηγή ταλαιπωρίας. Απαιτούν μεγάλη προσπάθεια για να προσαρμοστούν στον κόσμο των ακουόντων. Εν τω μεταξύ, ο κόσμος των ακουόντων σχεδόν ποτέ δεν κάνει προσπάθεια να προσαρμοστεί στους κωφούς. Τα ακουστικά βαρηκοΐας της Ángela την πονάνε και δεν την βοηθούν πραγματικά, αλλά προσπαθεί να τα φοράει για χάρη της κόρης της, αν και τελικά τα παρατάει και αποδέχεται την κώφωσή της ως κατάσταση και τρόπο ύπαρξης στον κόσμο.
View this post on Instagram
Στην ταινία, η σχέση ανάμεσα στη μητέρα και τον πατέρα (τους πρωταγωνιστές) αλλάζει μετά τη γέννηση του παιδιού. Πιστεύετε ότι κάθε γονιός ζει πολύ διαφορετικά τη μετάβαση στη γονεϊκότητα;
Πιστεύω ότι η άφιξη ενός μωρού αλλάζει το status quo κάθε ζευγαριού και μπορεί να αποτελέσει κρίση για μερικά από αυτά. Πολλοί ακούοντες γονείς μού γράφουν λέγοντας ότι ταυτίζονται με τα προβλήματα της Angela και του Hector, ότι και αυτοί πέρασαν μια κρίση, η σχέση τους άλλαξε και έπρεπε να προσαρμοστούν στη νέα κατάσταση με το παιδί.
Η μητρότητα στην ταινία δεν παρουσιάζεται ως κάτι εξιδανικευμένο. Ήταν αυτή μια συνειδητή φεμινιστική τοποθέτηση;
Βέβαια. Νομίζω ότι τα τελευταία χρόνια, υπάρχουν γυναίκες σκηνοθέτιδες που έχουν προσεγγίσει τη μητρότητα από νέες, πιο σύνθετες και βαθιές οπτικές γωνίες, σπάζοντας τους μύθους για τη μητρότητα που έχουμε παραδοσιακά στην κοινωνία μας. Στην περίπτωσή μου, ήθελα να ακολουθήσω αυτόν τον δρόμο, εξερευνώντας τους φόβους και τις σκοτεινές πτυχές που η μητρότητα ανοίγει στην Angela.
Τι θα λέγατε σε μια γυναίκα που νιώθει πως ο κόσμος γύρω της δεν έχει «φτιαχτεί» για εκείνη, είτε λόγω αναπηρίας είτε λόγω στερεοτύπων;
Θα της έδινα την πλήρη υποστήριξή μου, θα την επικύρωνα και θα την νομιμοποιούσα στην προσπάθειά της να ξεπεράσει τους φόβους και τις αντιφάσεις της, γιατί θα περάσει μια πολύ δύσκολη εμπειρία. Στην πραγματικότητα, είναι το περιβάλλον της που πρέπει να αλλάξει, ώστε να συνειδητοποιήσουμε ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να ζούμε αδιαφορώντας για τη διαφορετικότητα, γιατί αυτό προκαλεί μεγάλο πόνο.
Η «Σιωπηλή αγάπη» αγγίζει έντονα το θέμα της διαφορετικότητας και του αποκλεισμού. Πιστεύετε ότι ο κινηματογράφος μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που βλέπουμε τη «σιωπή» και την αναπηρία;
Πιστεύω ότι ο κινηματογράφος έχει τη δύναμη να μας δείξει άλλους τρόπους να αισθανόμαστε, να ζούμε και να κατανοούμε τον κόσμο. Και πιστεύω ότι είμαστε όντα με ενσυναίσθηση, ότι μπορούμε να μεταμορφωθούμε συνδέοντας συναισθηματικά με άλλους ανθρώπους. Πιστεύω ότι ο κινηματογράφος έχει αυτή τη μεταμορφωτική δύναμη. Το έχω βιώσει και εγώ ο ίδιος βλέποντας άλλες ταινίες.
Πώς αντιδρούν οι θεατές, ακούοντες και μη, όταν βλέπουν την ταινία;
Οι ακούοντες θεατές μας λένε ότι είναι η πρώτη φορά που βάζουν τον εαυτό τους στη θέση ενός κωφού ατόμου και ότι είναι συγκλονισμένοι και συγκινημένοι από την εμπειρία ζωής της Ángela. Πολλοί αναρωτιούνται γιατί η νοηματική γλώσσα δεν διδάσκεται στα σχολεία. Και το κωφό κοινό, σε γενικές γραμμές, ταυτίζεται με την Ángela, μερικοί περισσότερο από άλλους, κάτι που είναι καλό σημάδι, γιατί υπάρχουν τόσοι πολλοί τρόποι να βιώνεις την κώφωση όσες και οι κωφοί άνθρωποι· απλώς χρειαζόμαστε περισσότερες αναφορές σε κωφούς ανθρώπους στον κινηματογράφο.
Η υποψηφιότητα για το Βραβείο LUX, αλλά και όλα τα βραβεία και οι υποψηφιότητες που έχει λάβει η ταινία (σ.σ ήταν υποψήφια και για το Όσκαρ Καλύτερης Διεθνούς Ταινίας, εκπροσωπώντας την Ισπανία) είναι μια μεγάλη αναγνώριση,. Τι σημαίνουν για εσάς αυτές οι διάκρισεις;
Είμαι ενθουσιασμένη που η ταινία αγγίζει τόσο διαφορετικά είδη κοινού σε τόσα πολλά μέρη. Το Βραβείο LUX είναι ξεχωριστό, γιατί οι μισές ψήφοι θα προέλθουν από το ευρωπαϊκό κοινό και είμαστε υποψήφιοι μαζί με εξαιρετικές ταινίες σκηνοθετών που θαυμάζω πολύ.
Αν μπορούσατε να συνοψίσετε το μήνυμα της ταινίας σε μία φράση, ποια θα ήταν;
Μου είναι πολύ δύσκολο να συνοψίσω το μήνυμα της ταινίας «Σιωπηλή Αγάπη» σε μία πρόταση, γι’ αυτό και έκανα την ταινία. Υπάρχει όμως μια ιδέα που με συνόδευε καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας: παρά τις διαφορές μας, πάντα καταλήγουμε να ανακαλύπτουμε ότι είμαστε πολύ πιο κοντά ο ένας στον άλλο από ό,τι νομίζουμε.
Η πλοκή της ταινίας:
Η Άντζελα, μια κωφή γυναίκα, περιμένει παιδί με τον σύντροφό της, τον Έκτορ. Η άφιξη του μωρού διαταράσσει τη σχέση τους, αναγκάζοντας την Άντζελα να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της ανατροφής της κόρης της σε έναν κόσμο που δεν είναι φτιαγμένος γι’ αυτήν.
Η ταινία θα κυκλοφορήσει στις ελληνικές αίθουσες στις 4 Δεκεμβρίου, από τη Feelgood.
