Εργαζόμενη, μητέρα, σύζυγος, νοικοκυρά, μαγείρισσα, καμαριέρα, σοφέρ, συνοδός, εκπαιδεύτρια, φροντιστής, εμψυχώτρια, διαχειρίστρια οικονομικών και πολλά άλλα. Μήπως οι ρόλοι που αναλαμβάνουν οι σύγχρονες γυναίκες υπερβαίνουν τις δυνατότητές τους;
Το σύνδρομο της υπερ-γυναίκας (Super Woman Syndrome) αναφέρεται στη γυναίκα που πασχίζει να ανταποκρίνεται στους πολλαπλούς της ρόλους χωρίς βοήθεια και χωρίς εκπτώσεις ως προς την τελειότητα. Δεν αποτελεί αναγνωρισμένη κλινική οντότητα ή διαταραχή, αλλά αποδεδειγμένα μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην σωματική, πνευματική και ψυχική υγεία της γυναίκας.
Σε αυτό το άρθρο συμπυκνώνουμε τη γνώση αναφορικά με το άτυπο σύνδρομο, που απασχολεί εκατομμύρια γυναίκες σε όλο τον κόσμο, τα κύρια συμπτώματα που θα σας βοηθήσουν να το αναγνωρίσετε, καθώς και βασικές συμβουλές που θα σας δώσουν κίνητρα να βγάλετε τη…μπέρτα της Super Woman, να κατεβάσετε ταχύτητα, να διεκδικήσετε μοίρασμα ρόλων και να θέσετε προτεραιότητες.
Ο μύθος της Super Woman
Super Woman, Super Mom, Super Wife και τελικά Super Tired ή Super Exhausted. Μεγάλο ποσοστό των σύγχρονων γυναικών είναι multitaskers. Δρομείς σε αλλεπάλληλους καθημερινούς μαραθώνιους, με αντίπαλους τις αμέτρητες παράλληλες υποχρεώσεις και με μοναδικό στόχο το χρυσό μετάλλιο.
Αν μπορούσαν να ζητήσουν από το τζίνι μια υπερδύναμη, αυτή θα ήταν η δυνατότητα να διευρύνουν το 24ωρο. Όχι για να βρουν λίγη ξεκούραση, αλλά για να είναι σίγουρες πως θα τους φτάνει ο χρόνος για να ανταποκρίνονται ακόμη καλύτερα στους πολλαπλούς τους ρόλους.
Κάπως έτσι, νέοι όροι προστίθενται στη βιβλιογραφία που μελετά την ανθρώπινη συμπεριφορά και υγεία: δίπλα στο σύνδρομο της επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout) -που περιέγραψε πρώτος ο Γερμανο-Αμερικανός ψυχολόγος Herbert Freudenberger το 1974 και αναγνωρίστηκε επίσημα ως ασθένεια από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας το 2009-, έχει εισέλθει και ο όρος της γονεϊκής εξουθένωσης (parental burnout).
Αυτός περιγράφει την εξάντληση του σύγχρονου εργαζόμενου και γονέα –κυρίως της εργαζόμενης μητέρας– που καλείται να ανταποκριθεί στον γονεϊκό της ρόλο, μέσα σε δεκάδες υποχρεώσεις μιας ολοένα και πιο απαιτητικής καθημερινότητας. Αρκετά από τα συμπτώματα του συνδρόμου είναι κοινά με αυτά της επαγγελματικής εξουθένωσης. Ορισμένα από αυτά είναι:
- Συνεχής ανησυχία και αυξημένο στρες
- Ευερεθιστότητα
- Χρόνια κόπωση
- «Ομίχλη» εγκεφάλου (brain fog)
- Δυσκολία στον ύπνο ή υπερβολικός ύπνος
- Εφίδρωση χωρίς σωματική προσπάθεια
- Δυσκολία συγκέντρωσης και προβλήματα μνήμης
- Σωματικοί πόνοι (μυϊκοί, σκελετικοί, πονοκέφαλοι)
- Γαστρεντερικές διαταραχές
- Υπερφαγία
- Aυξημένη κατανάλωση αλκοόλ
Έρευνα για την γονεϊκή εξουθένωση
Βέλγοι επιστήμονες, σε μια πρωτότυπη μελέτη, έβαλαν στο «μικροσκόπιο» το προφίλ και τις εμπειρίες της Super Woman, απευθυνόμενοι στα μέλη μιας διαδικτυακής κοινότητας με αυτοαναφερόμενη γονεϊκή εξουθένωση.
Οι συμμετέχουσες, με μέσο όρο ηλικίας τα 38 έτη και δύο παιδιά με μέση ηλικία τα 7 έτη, κλήθηκαν σε δύο συνεντεύξεις να περιγράψουν το σύνδρομο. Η μελέτη αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου ερευνητικού προγράμματος που ξεκίνησε το 2015 στο Βέλγιο, με στόχο την καλύτερη κατανόηση, ορισμό, διάγνωση και πρόληψη ή θεραπεία της γονεϊκής εξουθένωσης, η οποία σύμφωνα με τα προκαταρκτικά αποτελέσματα μπορεί δυνητικά να επηρεάσει έως και το 14% των γονέων. Όλες οι συμμετέχουσες ανέφεραν πως είχαν επενδύσει υπερβολικά στον μητρικό τους ρόλο, κάτι που τους οδήγησε στην εξάντληση.
«Πάντα να είμαι εδώ και εκεί, να κάνω πολλά πράγματα ταυτόχρονα (…) να αφιερώνω όλο το χρόνο και την ενέργειά μου, να ετοιμάζω γεύματα, να επιβλέπω τα παιδιά στα μαθήματα, να τα κάνω τα μπάνια, να καθαρίζω το σπίτι κ.λπ.».
Οι ίδιες, όχι μόνο δεν συνειδητοποιούσαν ότι έκαναν πάρα πολλά, αντίθετα είχαν τη μόνιμη ανησυχία ότι δεν έκαναν όλα όσα έπρεπε, σε μια συνεχή οδυνηρή διαδικασία αρνητικής εσωτερικής κριτικής. Εδώ συναντάμε ένα άλλο σύνδρομο, το σύνδρομο του απατεώνα (impostor syndrome), στο οποίο το άτομο υποεκτιμά ή και αγνοεί εντελώς τα επιτεύγματα, τη συνεισφορά και τις δυνατότητές του.
«Οδηγούμαστε από ένα είδος αρχέτυπου τέλειας συμπεριφοράς που μας οδηγεί να θέτουμε στόχους που είναι δύσκολο να επιτευχθούν», είπε μια μητέρα, ενώ μια άλλη παρατήρησε: «Μου άρεσε που το έκανα, δεν υπήρχε κάποιος άλλος να το κάνει καλύτερα. Ήταν ωραίο να είμαι η super μαμά».
Η τελειομανία, η πίεση να χωρέσουν όλα μέσα στο 24ωρο και η αίσθηση της ευθύνης πως από τα δικά τους χέρια εξαρτάται το μέλλον των παιδιών τους ως ενήλικες, δεν άργησε να εμφανίσει τις πρώτες παρενέργειες, που έφερναν αλυσιδωτές αντιδράσεις:
- Έντονη σωματική και συναισθηματική κόπωση: Πόνος στον αυχένα, εμβοές, πονοκέφαλοι, τεντωμένα νεύρα, αίσθηση ανικανοποίητου
- Αυτόματος πιλότος: «Ήμουν σαν ρομπότ. Η παραμικρή αλλαγή ή κάτι απρόβλεπτο φαινόταν ως βία και απειλή. Κανένας χώρος για δημιουργικότητα.»
- Αποσύνδεση από τα παιδιά και απώλεια ελέγχου
- Ξεσπάσματα: «Έχανα συνεχώς τον έλεγχο. Ξαφνικά ξεσπούσα ουρλιάζοντας υστερικά. Με τεράστια λεκτική βία, που δεν μπορούσα να ελέγξω. Έβγαινε από τα σωθικά μου σαν καταιγίδα»
- Μίσος για τον εαυτό: «Ήταν τόσο τρομακτικό να αντιμετωπίζω τα πιο σκοτεινά μέρη που ήταν κρυμμένα μέσα μου και για τα οποία δεν είχα ιδέα»
- Ντροπή: «Ένιωθα πως ίσως δεν άξιζα να γίνω μητέρα»
- Μοναξιά
- Ενοχή
Όπως αναφέρουν οι μελετητές, τα ευρήματα επιβεβαιώνουν τα κοινά χαρακτηριστικά στις εμπειρίες της γονεϊκής εξουθένωσης και της επαγγελματικής εξουθένωσης, όπως μια κατάσταση ακραίας κόπωσης, μια συναισθηματική απομάκρυνση από τον εαυτό και τους άλλους, και μια αίσθηση ανικανότητας.
Ωστόσο, οι αφηγήσεις των συμμετεχόντων αποκάλυψαν επίσης ορισμένες μοναδικές πτυχές, με μία να είναι κυρίαρχη: Ενώ σε καταστάσεις επαγγελματικής εξουθένωσης, οι άνθρωποι μπορεί να τεθούν σε αναρρωτική άδεια ή να παραιτηθούν από τη δουλειά τους, δεν υπάρχει τέτοια διέξοδος σε καταστάσεις γονικής εξουθένωσης. Η ευθύνη του να είσαι μητέρα παραμένει παρούσα ανεξάρτητα από το επίπεδο άγχους και εξάντλησης που βιώνεις.
9 συμβουλές για να βγάλετε την μπέρτα της Super Woman
Το καθημερινό στρες του οργανισμού στην προσπάθεια να τα προλάβετε όλα, δρα σωρευτικά και ανοίγει τον πόρτα σε σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως καρδιακές παθήσεις, διαβήτης, παχυσαρκία, γαστρεντερικά προβλήματα, ψυχικές διαταραχές και πρόωρη γήρανση. Βγάλτε τη μπέρτα της…Super Woman, φορέστε κάτι πιο άνετο και ακολουθήστε τις παρακάτω συμβουλές που θα σας βοηθήσουν να κατεβάσετε ταχύτητα και να επαναπροσδιορίσετε τον ρόλο σας στην εργασία και στην οικογένεια.
- Μοιραστείτε τη δουλειά: Δεν είναι ένδειξη αδυναμίας το να ζητά κανείς βοήθεια. Διεκδικήστε από το εργασιακό σας περιβάλλον να μοιραστούν οι υποχρεώσεις που έχετε επωμιστεί όταν αυτές είναι υπερβολικά απαιτητικές.
- Μοιραστείτε τις υποχρεώσεις στο σπίτι: Ζητήστε επίσης από τον σύντροφο και τα παιδιά σας να συνδράμουν στις δουλειές του σπιτιού. Καταγράψτε τις δουλειές που γίνονται εβδομαδιαία στο σπίτι και συζητήστε με τον σύντροφό σας πώς μπορεί να γίνει μια πιο ίση κατανομή τους. Για παράδειγμα σχετικά με το φαγητό της οικογένειας, εσείς μπορεί να αναλάβετε το μαγείρεμα, και εκείνος τα ψώνια και το καθάρισμα των πιάτων μετά το φαγητό. Τα παιδιά από πολύ μικρή ηλικία μπορούν να αναλάβουν κάποιες απλές ευθύνες μέσα στο σπίτι χωρίς να τα περιμένουν όλα έτοιμα από εσάς.
- Αφιερώστε χρόνο στον εαυτό σας: Προγραμματίστε διαλείμματα ανάμεσα στις υποχρεώσεις, ορίστε τον δικό σας προσωπικό χρόνο και ασχοληθείτε με αυτό που σας χαρίζει ευχαρίστηση και ενέργεια. Μια βόλτα, μια έξοδος με τους φίλους σας, ένα θεραπευτικό μασάζ, διαλογισμός ή εκπαίδευση στην ενσυνειδητότητα (mindfulness) θα βοηθήσουν στην απαραίτητη αποφόρτιση.
- Φροντίστε τον εαυτό σας χωρίς τύψεις: Η αυτοφροντίδα δεν είναι πολυτέλεια, είναι ανάγκη και δικαίωμά σας. Όσο καλύτερα νιώθετε εσείς με τον εαυτό σας, τόσο πιο ευτυχισμένοι θα είναι και οι άνθρωποι γύρω σας.
- Βάλετε το «όχι» στο λεξιλόγιό σας: Το “όχι” δεν είναι προσβολή. Θέστε τα όριά σας, σε επαγγελματικό, οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο και πείτε «όχι» σε όσα δεν προλαβαίνετε ή δεν θέλετε να κάνετε επιπλέον.
- Ορίστε προτεραιότητες και εφικτούς στόχους: Δοκιμάστε να καταγράψετε όλες τις υποχρεώσεις και δραστηριότητες που έχετε να κάνετε και σημειώστε πόσο χρόνο και ενέργεια καταναλώνετε για κάθε μια από αυτές. Έπειτα αξιολογήστε ποιες είναι αυτές που έχουν για εσάς μεγαλύτερη σημασία: εργασία, σπίτι, οικογένεια, φίλοι, χόμπι, ξεκούραση, αυτοφροντίδα κ.ά. Φροντίστε η κάθε μια από αυτές να παίρνει ένα ρεαλιστικό μερίδιο από το χρόνο και την ενέργειά σας.
- Πείτε όχι στην τελειομανία: Το σπίτι δεν χρειάζεται να λάμπει 24 ώρες το 24ωρο. Το βραδινό φαγητό δεν είναι απαραίτητο να σερβίρεται καθημερινά ακριβώς στις 8:30. Αφήστε στην άκρη την τελειομανία και εστιάστε σε αυτά που είναι σημαντικά. Ακόμη και τα παιδιά προτιμούν μια ήρεμη και ξεκούραστη μαμά, παρά ένα πεντακάθαρο σπίτι.
- Εξασκηθείτε στην αυτοσυμπόνια: Μην «αυτομαστιγώνεστε» και δοκιμάστε να αγαπήστε τις αδυναμίες σας. Δεν χρειάζεται να είμαστε πάντα ο πιο αυστηρός κριτής του εαυτού μας.
- Ζητήστε βοήθεια από ειδικό: Αν νιώθετε ότι έχετε αυτοπαγιδευτεί στο ρόλο της Super Woman και είναι ήδη ορατές οι επιπτώσεις του στην υγεία σας, μη διστάσετε να ζητήσετε καθοδήγηση από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.
To άρθρο δημοσιεύτηκε στο OneBreath.eu Mindfulness Center
