Ήταν μια δύσκολη περίοδος που έμοιαζε ότι δεν θα τελείωνε ποτέ. Ο γιος μου πάλευε με τις ώρες να γράψει σωστά ένα γράμμα, προσπαθώντας ξανά και ξανά και ξεσπώντας με νεύρα και κλάματα κάθε φορά που δεν τα κατάφερνε.
Μέχρι που, εκείνες τις μέρες του Σεπτεμβρίου, έπεσε στα χέρια μου σαν μάννα εξ ουρανού το «Γέτι» της Μαρίνας Γιώτη. Με μία μαγική του λέξη, το «ακόμη», ενέπνευσε και εμένα και το πρωτάκι μου να βγούμε από το τέλμα και να κάνουμε παρέα τα πρώτα μας βήματα στον κόσμο της γραφής και της ανάγνωσης. «Δεν μπορεί να γράψει… ακόμη. Δεν μπορεί να διαβάσει… ακόμη. Aλλά θα τα καταφέρει. Τα πράγματα δεν θα είναι πάντα έτσι» άρχισα να επαναλαμβάνω σαν προσωπικό μάντρα, που προσπάθησα να περάσω και στον γιο μου, μέσα από την ανάγνωση του βιβλίου «Γέτι. Η δύναμη του ακόμη» (εκδ. Διόπτρα), τα λόγια και τις πράξεις μου. Μέχρι που ξαφνικά λύθηκαν τα χέρια του Φίλιππου και, κυρίως, λύθηκε κάτι μέσα του. Άρχισε να γράφει και να διαβάζει, σημειώνοντας αλματώδη πρόοδο. Το «Γέτι» είχε κάνει το θαύμα του.
Η διάκριση του «Γέτι» με το Βραβείο Κοινού 2020 στην κατηγορία Ελληνική Παιδική Λογοτεχνία των Public Awards επιβεβαιώνει ότι δεν αξιοποίησε μόνο η δική μας οικογένεια τη δύναμη του «ακόμη». Με αφορμή λοιπόν την κυκλοφορία του νέου βιβλίου «Γέτι. Ημερολόγιο Θετικής Σκέψης», που δίνει την ευκαιρία στα παιδιά να κάνουν κτήμα τους τη θετική σκέψη μέσα από διασκεδαστικές δραστηριότητες, ζητήσαμε από τη συγγραφέα και εικονογράφο τους να μας ξεναγήσει στη δημιουργική διαδρομή που την οδήγησε στο πιο αισιόδοξο τερατάκι των Ιμαλαΐων.
Εμπνευστήκατε το «Γέτι. Η δύναμη του ακόμη» από τις μελέτες της ψυχολόγου Carol Dweck. Πώς ήρθατε για πρώτη φορά σε επαφή με αυτές; Τι μας λέει, με λίγα λόγια, η ειδικός;
«Πριν από έξι χρόνια περίπου, όταν η κόρη μου ήταν στην πρώτη δημοτικού, παρακολούθησα στο σχολείο της μια εξαιρετική ομιλία δυο Άγγλων εκπαιδευτικών, τoυ Will Ord και του Barry Hymer. Εκεί άκουσα για πρώτη φορά για τις μελέτες της Carol Dweck και για τη θεωρία ανάπτυξης. Η ιδέα του Γέτι, από το αγγλικό “yet”, που σημαίνει “ακόμη”, μου ήρθε σε εκείνη ακριβώς την αίθουσα, αλλά τότε είχα άλλες προτεραιότητες στο μυαλό μου και έτσι έκανα σχεδόν πέντε χρόνια και μεσολάβησαν οκτώ άλλα παιδικά βιβλία πριν αποφασίσω να τη γράψω.
»Η θεωρία της Dweck πραγματικά με συνεπήρε! Μελέτες έχουν δείξει ότι το IQ μας αλλάζει κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Μπορούμε δηλαδή να γίνουμε εξυπνότεροι και να δημιουργούμε συνάψεις απλώς με το να προκαλούμε το μυαλό μας, να το γυμνάζουμε. Η λέξη “ακόμη” είναι μαγική, βοηθά το μυαλό μας να δυναμώνει. “Δεν μπορώ να το κάνω… ακόμη”, “Δεν έχω φίλους… ακόμη”, “Δεν ξέρω την απάντηση… ακόμη!”.
«Μελέτες έχουν δείξει ότι το IQ μας αλλάζει κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Μπορούμε δηλαδή να γίνουμε εξυπνότεροι και να δημιουργούμε συνάψεις απλώς με το να προκαλούμε το μυαλό μας, να το γυμνάζουμε».
»Σύμφωνα με την Carol Dweck, όταν σκεφτόμαστε με αυτόν τον τρόπο, αναπτύσσουμε μια νοοτροπία ανάπτυξης (growth mindset) η οποία βλέπει την αποτυχία όχι ως απόδειξη έλλειψης ικανότητας των παιδιών µας, αλλά ως μια ευκαιρία να αναπτύξουν τις ικανότητές τους. Έτσι, όταν δεν καταφέρνουν κάτι, δεν σημαίνει ότι δεν είναι αρκετά έξυπνα ή ικανά, αλλά ότι απλώς χρειάζονται περισσότερη προσπάθεια. Κάθε αποτυχία είναι μια πρόκληση που θα πρέπει να τα ενεργοποιεί και όχι κάτι για το οποίο θα πρέπει να ντρέπονται. Κάθε φορά που δεν τα καταφέρνουμε μας δίνεται μια ευκαιρία να μάθουμε κάτι καινούριο και να προσπαθήσουμε ξανά».
Για το Γέτι έχετε πει σε παλαιότερη συνέντευξή σας ότι έχετε λάβει πολλά μηνύματα από παιδιά. Μπορείτε να μοιραστείτε μαζί μας ένα από τα πιο συγκινητικά;
«Πράγματι, λαμβάνω πολλά μηνύματα από γονείς και δασκάλους που μου γράφουν για τις αντιδράσεις των παιδιών και μου στέλνουν τα πολύχρωμα και διαφορετικά Γέτι τους. Είναι πολύ όμορφο που μέσα στην καθημερινότητά τους, όταν καμιά φορά ένας γονιός δυσκολεύεται, του λένε εκείνα “ακόμη, μαμά/μπαμπά, ακόμη!”. Μια μαμά μού είχε γράψει ότι, όταν ρώτησε την κόρη της αν είχε τακτοποιήσει το δωμάτιό της εκείνη απάντησε: “Όχι… ακόμη!”. Οπότε φαντασία να έχεις και το “ακόμη” έχει πολλές χρήσεις! Αυτό όμως που με συγκίνησε πολύ είναι μια άσκηση που έχουμε στο εκπαιδευτικό υλικό, όπου τα παιδιά γράφουν ένα γράμμα στον μελλοντικό εαυτό τους. Μια δασκάλα από τη Σάμο μού έστειλε τα γράμματα και ήταν όλα τους συγκλονιστικά».
Πώς προέκυψε το «Ημερολόγιο Θετικής Σκέψης»; Ποια είναι τα οφέλη ενός ημερολογίου όπως αυτό στα παιδιά;
«Με το που ολοκλήρωσα την εικονογράφηση του “Γέτι, η δύναμη του ακόμη” άρχισε να διαμορφώνεται στο μυαλό μου το επόμενο βήμα. Η μεγάλη επιτυχία του βιβλίου είναι ότι μαθαίνει στα παιδιά να χρησιμοποιούν τη λέξη “ακόμη” με την πρώτη ανάγνωση. Αν όμως αυτό δεν ενισχυθεί από τους γονείς ή τους δασκάλους σε μια διάρκεια χρόνου, γρήγορα θα ξεχαστεί.
»Το ημερολόγιο δημιουργήθηκε σε συνεργασία με τις εκπαιδευτικούς Γεωργία Σολωμού και Αγγελική Χαλκιοπούλου για να οδηγήσουμε τα παιδιά από τη θεωρία στην πράξη, ώστε να γίνει βίωμα η χρήση του “ακόμη”, αλλά και η αλλαγή σε μια πιο θετική νοοτροπία. Η ιδέα και τα οφέλη του να κρατάς ημερολόγιο μου ήταν γνωστά και σκέφτηκα ότι το θέμα ενδείκνυται για ένα ημερολόγιο θετικής σκέψης που θα παροτρύνει και θα βοηθά τα παιδιά να σκέφτονται πιο θετικά, ώστε να μάθουν να μην τα παρατάνε. Το συγκεκριμένο ημερολόγιο είναι για παιδιά από 7 ετών και άνω και περισσότερο το συμπληρώνεις παρά γράφεις ελεύθερα τις σκέψεις σου. Έτσι, σε οδηγεί βήμα βήμα, με ιδέες, παιχνίδια και παροτρύνσεις, σε έναν πιο θετικό τρόπο σκέψης.
«Οι παιδοψυχολόγοι ενθαρρύνουν τα παιδιά να κρατάνε ημερολόγιο ως έναν τρόπο να χειρίζονται δύσκολα συναισθήματα και να μειώνουν το στρες».
»Παγκοσμίως οι παιδοψυχολόγοι ενθαρρύνουν τα παιδιά να κρατάνε ημερολόγιο ως έναν τρόπο να χειρίζονται δύσκολα συναισθήματα και να μειώνουν το στρες. Βάζοντας τις σκέψεις τους στο χαρτί και αναγνωρίζοντας τα διαφορετικά συναισθήματα που προκύπτουν στην καθημερινότητά τους, μπορούν να αρχίσουν να τα κατανοούν καλύτερα και να βελτιώσουν τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική τους υγεία. Γενικότερα, το να κρατάς ημερολόγιο βοηθά στην έκφραση, στην ορθογραφία, βελτιώνει τον θετικό διάλογο με τον εαυτό και είναι ένας θησαυρός αναμνήσεων. Όμως το ημερολόγιο βοηθά επίσης τα παιδιά να ζουν με περισσότερη ευγνωμοσύνη στο παρόν και στο πλαίσιο της τρέχουσας κρίσης αυτό μπορεί να μετριάσει το άγχος που συχνά δημιουργείται όταν αντιμετωπίζουμε ένα αβέβαιο μέλλον».
Θυμάστε κάποια αποτυχία της κόρης σας που ξεπεράστηκε όταν επιστράτευσε τη δύναμη του «ακόμη»;
«Ναι, φυσικά. Άλλωστε ποιος δεν έχει αποτυχίες; Η αποτυχία όμως δεν είναι κάτι που πρέπει να μας πονάει ή να μας φοβίζει. Δεν είναι κάτι λοιπόν που πρέπει να ξεπεραστεί. Είναι ένα μάθημα για να δούμε το πρόβλημα αλλιώς και να αλλάξουμε τη στρατηγική μας. Αν μελετήσετε τις βιογραφίες πολλών επιτυχημένων ανθρώπων που άλλαξαν με το έργο τους τον κόσμο, θα δείτε ότι απέτυχαν πάρα πολλές φορές πριν τελικά επιτύχουν. Αυτό όμως που έκαναν όλοι ανεξαιρέτως ήταν ότι δεν τα παράτησαν. Πήραν το μάθημα και προσπάθησαν ξανά, προσπάθησαν καλύτερα!».
Ποια είναι η πιο εύστοχη κριτική που σας έχει κάνει η κόρη σας, ως αναγνώστρια;
«Στο πρώτο μου βιβλίο, όπου μιλούσα για έναν χαρακτήρα που δεν είχε ακόμη εμφανιστεί. Ως ενήλικας έκανα το λογικό άλμα, το οποίο όμως ένα παιδί δεν μπορούσε να κάνει. Με έσωσε από μεγάλο ατόπημα! Τελικά άλλαξα τη σειρά στην εικονογράφηση και το βιβλίο έγινε, χάρη σε εκείνη, καλύτερο».
Ποιο ρόλο έπαιξαν τα βιβλία στη δική σας παιδική ηλικία; Υπήρξε κάποιο συγκεκριμένο που θυμάστε πιο έντονα γιατί σας ενέπνευσε να αλλάξετε νοοτροπία όταν ήσασταν μικρή;
«Αγαπούσα τα παιδικά βιβλία από μικρή. Θαύμαζα τους συγγραφείς και τους εικονογράφους. Με διαμόρφωσαν, χωρίς πάντα να μπορώ να θυμηθώ πώς. Ένα που θυμάμαι όμως είναι το “Με οικογένεια” του Έκτορα Μαλό. Είχα πολύ ευτυχισμένα παιδικά χρόνια και η οικογένειά μου ήταν πάντα δίπλα μου. Ζώντας όμως μέσα από το βιβλίο την ορφάνια, τη φτώχεια και τις μηχανορραφίες των μικρόψυχων ανθρώπων συναισθάνθηκα την ηρωίδα και καλλιεργήθηκε μέσα μου η ευγνωμοσύνη και η ανεκτικότητα. Αυτό το βιβλίο με έμαθε να σκέφτομαι τις δυσκολίες των άλλων και να μπαίνω περισσότερο στη θέση τους, κάτι που μέχρι σήμερα διατηρώ πολύ έντονα και πιστεύω ότι με βοηθά να γράφω καλύτερες ιστορίες».
«Το “Με οικογένεια” του Έκτορα Μαλό με έμαθε να σκέφτομαι τις δυσκολίες των άλλων και να μπαίνω περισσότερο στη θέση τους, κάτι που μέχρι σήμερα διατηρώ πολύ έντονα».
Ως εικονογράφος και συγγραφέας έχετε ολοκληρωμένη εικόνα για τη δημιουργία ενός παιδικού βιβλίου. Ποιον ρόλο πρέπει να παίζει η εικόνα και ποιον το κείμενο;
«Η εικόνα και το κείμενο στα εικονογραφημένα βιβλία είναι εξίσου σημαντικά και συνδιαλέγονται καθ’ όλη τη διάρκεια του βιβλίου. Το ένα συμπληρώνει το άλλο και δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς αυτό. Αυτή είναι και η ομορφιά τους, να μπορούν τα παιδιά να ανακαλύπτουν πτυχές της ιστορίας και στα δύο και να ενεργοποιούν το μυαλό τους συνδυάζοντάς τα».
Οι σύγχρονοι γονείς είμαστε πιο ενημερωμένοι και ενεργοί από τις προηγούμενες γενιές σε θέματα παιδοψυχολογίας. Για παράδειγμα, διαβάζουμε βιβλία και άρθρα, συμβουλευόμαστε ειδικούς. Γιατί, παρ’ όλα αυτά, τα παιδιά μας δυσκολεύονται τόσο να διαχειριστούν την αποτυχία;
«Πιστεύω πως αυτό έχει αρχίσει να αλλάζει σιγά σιγά. Το Γέτι έχει βοηθήσει πολύ σε αυτό και χαίρομαι ιδιαίτερα. Για πολλά χρόνια ζούσαμε σε μια κουλτούρα που θεοποιούσε την επιτυχία. Αν δεν ήσουν όμορφος, επιτυχημένος, με χρήματα και έναν/μια σύντροφο-τρόπαιο μέχρι τα 30, τότε ένιωθες αποτυχημένος/-η. Μια μαγική εικόνα που συχνά έκρυβε από πίσω μεγάλη δυστυχία. Όμως έχουμε πια αρχίσει να καταλαβαίνουμε ότι δεν υπάρχουν μαγικά ραβδιά, ότι θα πρέπει να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να είναι ευτυχισμένα και όχι απαραίτητα επιτυχημένα με την έννοια που καλλιεργούσαν τα media μέχρι πρόσφατα. Η ευτυχία δεν βρίσκεται στο τέλος του δρόμου, στην επίτευξη του στόχου, αλλά στη διαδρομή. Και η διαδρομή έχει σκαμπανεβάσματα και πισωγυρίσματα. Είναι μέρος της διαδικασίας και, αν αυτό το καταλάβουν τα παιδιά, δεν θα έρχεται το τέλος του κόσμου κάθε φορά που κάτι δεν κατάφεραν, γιατί απλώς δεν το κατάφεραν… ακόμη!».
«Η ευτυχία δεν βρίσκεται στο τέλος του δρόμου, στην επίτευξη του στόχου, αλλά στη διαδρομή. Και η διαδρομή έχει σκαμπανεβάσματα και πισωγυρίσματα».
Θα υπάρξει συνέχεια για το Γέτι; Σε κάθε περίπτωση, ποια ψυχική πρόκληση των παιδιών θα θέλατε να τα βοηθήσετε να αντιμετωπίσουν μέσα από επόμενο βιβλίο σας;
«Το ημερολόγιο θετικής σκέψης Γέτι+ λειτουργεί ως σύνδεση με το επόμενο βιβλίο που έχω παραδώσει και θα εκδοθεί με το καλό από τις εκδόσεις Διόπτρα τον Μάρτιο του 2022. Αν και το Γέτι ως χαρακτήρας δεν θα έχει, προς το παρόν τουλάχιστον, συνέχεια, τα θέματα ψυχικής ενδυνάμωσης και το πώς να βοηθήσουμε να γίνουν τα παιδιά μας πιο ευτυχισμένα συνεχίζουν να είναι στο άμεσο ενδιαφέρον μου».
Για το «Γέτι. Η δύναμη του ακόμη»
Είναι τελικά οι δυνατότητες και οι ικανότητές μας κάτι σταθερό ή μεταβάλλονται με την προσπάθεια που καταβάλλουμε; Το Γέτι είναι ο φανταστικός φίλος του Αγοριού. Το ακολουθεί παντού, αλλά μπορεί να πει μονάχα μία λέξη… ακόμη. Το Αγόρι ανακαλύπτει ότι αυτή είναι μια μαγική λέξη που, όταν τη χρησιμοποιεί σωστά, το μυαλό του μεγαλώνει και μπορεί να καταφέρει τα πάντα, αρκεί να προσπαθήσει.
Για το «Γέτι. Ημερολόγιο Θετικής Σκέψης»
To Γέτι, ο φανταστικός φίλος του Αγοριού, που τόσο αγαπήσαμε μικροί και μεγάλοι, έρχεται να βοηθήσει τα παιδιά να κατανοήσουν και να χρησιμοποιήσουν στην πράξη τη νοοτροπία ανάπτυξης μέσα από ένα ημερολόγιο θετικής σκέψης.
