Στον Προμαχώνα Σαν Σαλβατόρε στο Παλιό Ενετικό Λιμάνι Χανίων έχει στηθεί, με απόλυτο σεβασμό στα μακραίωνα κτίσματα, ένας ολόκληρος κόσμος: Είμαστε σε ένα από τα locations της νέας, μεγάλου μήκους ταινίας του Θοδωρή Παπαδουλάκη, μιας συμπαραγωγής Ελλάδας, Ιταλίας, Κύπρου και Λουξεμβούργου, σε διανομή της Tanweer, στην οποία ο πολυβραβευμένος σκηνοθέτης («Το Νησί») τολμά να αναμετρηθεί με το μυθιστόρημα «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» του Νίκου Καζαντζάκη.
Στο πλευρό του έχει για ακόμα μία φορά τη σύζυγό του, Ιωάννα Δάβη (Indigo View Productions), η οποία μοιράζεται την παραγωγή με τον Δημήτρη Ξενάκη. Το σενάριο υπογράφει ο σκηνοθέτης με την Αλεξάνδρα Δυράνη-Μαούνη. Το διεθνές καστ περιλαμβάνει τους Αναστάση Λαουλάκο, Κίκα Γεωργίου, Βαγγέλη Μουρίκη, Αλέξανδρο Λογοθέτη, Φωτεινή Πελούζο, Γιάννη Αναστασάκη, Ορέστη Παλιαδέλλη, Simone Baldasseroni, Maurizio Lombardi (ο οποίος στο παρελθόν έχει συνεργαστεί με τον Πάολο Σορεντίνο, μεταξύ άλλων στη σειρά «The New Pope /Ο Νέος Πάπας»).
Τις ημέρες που βρισκόμαστε στα γυρίσματα ολόκληρη η πόλη γιορτάζει το σινεμά μέσα από το 13ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Χανίων. Ωστόσο αυτή η ώρα, του σούρουπου, και η τοποθεσία -στο ύψωμα του ιστορικού μνημείου που βλέπει μόνο θάλασσα- μας μεταφέρουν σε έναν άχρονο προορισμό, πλαισιώνοντας ιδανικά την υπόθεση της ταινίας, που εκτυλίσσεται σε ένα κοντινό μέλλον, σε απομονωμένο ελληνικό νησί υπό ξένη κατοχή.
Εκεί ζει ο Μανώλης, ένας νεαρός street artist με διαταραχή ομιλίας. Με την ανοχή του πατέρα του, αρχηγού Ασφαλείας του νησιού, έχει μάθει να κινείται απερίσκεπτα, στα όρια του νόμου του κατακτητή. Μια νύχτα, μαζί με τους φίλους του, βεβηλώνουν ένα άγαλμα του Χριστού. Υπό την πίεση του Δεσπότη, ο πατέρας του αναγκάζεται να τον συνετίσει. Λυγίζοντας στην προοπτική της βάναυσης τιμωρίας που τον περιμένει, ο Μανώλης προδίδει τους φίλους του, εντάσσεται στο Σώμα Ασφαλείας και υποχρεώνεται να υποδυθεί τον Χριστό στη Μεγάλη Αναπαράσταση των Παθών – την υπερπαραγωγή που σκηνοθετεί ο ίδιος ο Δεσπότης για τον εορτασμό του Πάσχα, με τις ευλογίες του ξένου διοικητή. Όταν όμως ένας ντόπιος ψαράς σώζει ένα τσούρμο Ελλήνων προσφύγων που έχουν αυτομολήσει από γειτονικό νησί, ο Μανώλης γίνεται πλέον μάρτυρας και συμμέτοχος της σκληρής μεταχείρισής τους και βρίσκεται να ακροβατεί ανάμεσα στην ενοχή και την αφύπνιση.
«Σήμερα είναι η τέταρτη ημέρα γυρισμάτων, έχουμε ξεκινήσει με κάποιες μεταβατικές σκηνές και δεν έχουμε μπει ακόμα στα βαθιά» μας λέει ο Αναστάσης Λαουλάκος, που υποδύεται τον Μανώλη. «Είναι μια αναγνωριστική φάση, κάθε φορά που συνεργάζεσαι με μια καινούρια ομάδα πρέπει να βρείτε κώδικες επικοινωνίας».
Την Κατερίνα, μια γυναίκα που δεν μασά τα λόγια της απέναντι στην εξουσία, υποδύεται η Κίκα Γεωργίου (Βραβείο Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου Καλύτερου Α΄ Γυναικείου Ρόλου), η ηθοποιός από την Κύπρο που επίσης απολαύσαμε πρόσφατα στη σειρά «Ο Νέος Πάπας». «Η Κατερίνα πήρε τον δικό της πόνο και τον μετουσίωσε σε μια ζωή όπου βάζει μπροστά τον εαυτό της για να σώσει άλλους», εξηγεί η Κίκα. «Αυτό με συγκινεί πάρα πολύ. Πιστεύω ότι όταν η ζωή σού φέρνει κάποια πιο έντονα, ας πούμε, βιώματα, δεν προχωράει χωρίς την προσφορά σε άλλους».
«Όταν η ζωή σού φέρνει κάποια πιο έντονα, ας πούμε, βιώματα, δεν προχωράει χωρίς την προσφορά σε άλλους», Κίκα Γεωργίου
Η Κίκα εκφράζει τον θαυμασμό της για το βιβλίο του Καζαντζάκη που υπήρξε η αφετηρία αυτής της παραγωγής: «Το ανοίγεις και βλέπεις πόσο πλούσια είναι αυτή η γλώσσα, την οποία χάνουμε. Γιατί ο περισσότερος κόσμος δεν μπορεί τώρα να διαβάσει βιβλίο. Πρέπει να είσαι πολύ συγκεντρωμένος. Με πονάει κάπως το ότι, ας πούμε, σε δέκα χρόνια θα βλέπουμε τον Καζαντζάκη σαν την “Ιλιάδα”».
Η ηθοποιός είναι επιλεκτική στις δουλειές της, αφιερώνεται σε πράγματα «που πιστεύω ότι μπορεί να προσφέρουν κάτι, για να βάλω κι εγώ με κάποιον τρόπο το λιθαράκι μου κάπου. Λοιπόν, αυτό το σενάριο είναι από τα λίγα που διάβασα και δεν άφησα μέχρι το τέλος». Απολαμβάνει, επίσης, την αίσθηση της κοινότητας που της δίνει η ομάδα που έχουν δημιουργήσει ο Θοδωρής Παπαδουλάκης, η Ιωάννα Δάβη και οι συνεργάτες-φίλοι τους, στην οποία «μπαίνουμε μέσα κι εμείς και είμαστε στα πούπουλα».
Ένα από τα στοιχεία που ξεχωρίζει ο ηθοποιός Ορέστης Παλιαδέλλης στον Θοδωρή και την Ιωάννα είναι ότι έχουν επιλέξει ως έδρα τους τα Χανιά: «Θεωρώ μεγάλο θέμα το ότι ένας δημιουργός μένει στον τόπο του. Κι εγώ είμαι από τη Θεσσαλονίκη και δεν έφυγα να πάω στην Αθήνα. Δεν μπορεί να γίνονται όλα εκεί και πρέπει κι εμείς να κάνουμε κάτι γι’ αυτό». Ο ηθοποιός υποδύεται τον Παναγιώτη, «ο οποίος επέλεξε για τους δικούς του λόγους να είναι με το σύστημα, να υπηρετεί τους πιο δυνατούς». Ένα σύστημα στο οποίο μπορούμε να βρούμε αντιστοιχίες με το δικό μας, όπως συμφωνεί, «γιατί η εξουσία είναι μια δομή χωρίς συγκεκριμένο χρώμα ή εθνικότητα. Κάθε άνθρωπος κουβαλάει τον σταυρό του και κάνει τις επιλογές του, με τις οποίες αναμετράται στο τέλος».
Σε ένα σύντομο διάλειμμα από τα γυρίσματα ξεκλέβει λίγα λεπτά ο σκηνοθέτης, ο οποίος μας εξηγεί ότι η ιδέα της ταινίας γεννήθηκε πριν από οκτώ περίπου χρόνια, μετά από πρόταση που του έγινε από τον σημερινό δήμαρχο Χανίων, Παναγιώτη Σημανδηράκη, τότε αντιπεριφερειάρχη, να τη γυρίσει, προσφέροντας την υποστήριξη της Περιφέρειας Κρήτης: «Για μένα ήταν πολύ μεγάλη τιμή και βέβαια [το «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»] ήταν ένα από τα αγαπημένα μου βιβλία στο Λύκειο, και έτσι βούτηξα σε αυτό».
«Η εξουσία είναι μια δομή χωρίς συγκεκριμένο χρώμα ή εθνικότητα. Κάθε άνθρωπος κουβαλάει τον σταυρό του και κάνει τις επιλογές του, με τις οποίες αναμετράται στο τέλος», Ορέστης Παλιαδέλλης
Είναι δύσκολο να αγγίζεις ένα έργο του διαμετρήματος του Καζαντζάκη, επιβεβαιώνει η Ιωάννα Δάβη. «Έχεις το κοινό του ίδιου του Καζαντζάκη, το φιλοσοφικό και λογοτεχνικό υπόβαθρό του, και έχουν γίνει ήδη δύο ακόμα ταινίες. Αυτό που φέρνουμε εμείς είναι τελείως διαφορετικό, αλλά έχεις την ευθύνη να του δώσεις από την αρχή τα εχέγγυα να μπορεί να ταξιδέψει σε όλο τον πλανήτη».
Ανάμεσα στα θέματα που πραγματεύεται το «Ξανασταυρώνεται», προσθέτει η Ιωάννα, είναι η κλιματική αλλαγή, η μετανάστευση, η εξουσία, και, «αυτό κυρίως που συζητάει πάντα ο Θοδωρής: τι κάνουμε για να βοηθήσουμε τον διπλανό μας; Πόσο βολεμένοι είμαστε και πόσο έτοιμοι να ξεβολευτούμε; Από εκεί ξεκινάει η αλλαγή για το κοινό καλό. Δεν υπάρχουν μεγαλεπήβολα σχέδια για να σώσουν τον κόσμο. Υπάρχει μόνο το ποιος είναι δίπλα μου και μπορώ να βοηθήσω».
Οι συντελεστές της ταινίας ονειρεύονται να κάνουν πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Καννών ή Βενετίας. «Μετά θέλουμε να πάμε σε όσο περισσότερα φεστιβάλ γίνεται, γιατί το βιβλίο έχει μεταφραστεί σε 35 γλώσσες σε όλο τον κόσμο – έχει κοινό και στην Ευρώπη και στην Αμερική και στην Ασία. Σε ένα φεστιβάλ είχα γνωρίσει κάποιους από την Ουρουγουάη που ήξεραν τον Καζαντζάκη» λέει η Ιωάννα χαρακτηριστικά.
Μια ομάδα ηθοποιών είναι ντυμένοι με κόκκινες φόρμες. Υποδύονται τους πρόσφυγες που κατέληξαν φυλακισμένοι, όπως εξηγεί η ενδυματολόγος, Νατάσσα Σαρρή. «Το κόκκινο χρώμα υπάρχει πολύ στην ταινία», αλλά στα συγκεκριμένα ρούχα, για να δείχνουν δεόντως ταλαιπωρημένα, «έπαιξε πολλή πατίνα».
«Τι κάνουμε για να βοηθήσουμε τον διπλανό μας; Πόσο βολεμένοι είμαστε και πόσο έτοιμοι να ξεβολευτούμε; Από εκεί ξεκινάει η αλλαγή για το κοινό καλό. Δεν υπάρχουν μεγαλεπήβολα σχέδια για να σώσουν τον κόσμο. Υπάρχει μόνο το ποιος είναι δίπλα μου και μπορώ να βοηθήσω», Ιωάννα Δάβη
Πώς είναι άραγε να σχεδιάζεις κοστούμια για μια παραγωγή μυθοπλασίας η υπόθεση της οποίας εκτυλίσσεται στο κοντινό μέλλον; «Έπρεπε να δώσω ένα twist αλλά να μην είναι υπερβολικά φουτουριστικό ή μετα-αποκαλυπτικό γιατί κάποια πράγματα που έχουμε σήμερα θα τα ξανασυναντήσουμε σε δεκαπέντε χρόνια» απαντά η Νατάσσα. Παράλληλα, κλήθηκε να δώσει μέσα από τα κοστούμια των ηρώων τούς διαφορετικούς κόσμους που συνυπάρχουν στο «Ξανασταυρώνεται». Το ντύσιμο του Δεσπότη, ας πούμε, αποφάσισε να είναι «πιο επιβλητικό και θεατρικό». Στα ρούχα των κατοίκων του νησιού έπρεπε να αποδώσει τις «ευνοϊκές συνθήκες» στις οποίες ζουν, αν και υπό κατακτητή. Για τους graffiti artists που παίζουν τον δικό τους ρόλο στο σενάριο, «στράφηκα προς ένα πιο Korean street ύφος». Όλα τα κοστούμια, όμως, καθορίστηκαν η κλιματική αλλαγή, που βιώνει ακόμα πιο έντονα εκείνη η κοινωνία, «με πολλή ξηρασία και όπου όλοι είναι καλυμμένοι με κοκκινόχωμα».
Οι graffiti artists έχουν ήδη αφήσει το στίγμα τους στα σκηνικά του «Ξανασταυρώνεται», τα οποία υπογράφει ο Γιώργος Γεωργίου, μακροχρόνιος συνεργάτης του Θοδωρή Παπαδουλάκη. Τα graffiti δημιουργήθηκαν ειδικά για την ταινία, η οποία «πρέπει να έχει τη δική της γραφή» όπως εξηγεί ο σκηνογράφος, τονίζοντας πως «κάνω την ωραιότερη δουλειά του κόσμου. Πρώτα απ’ όλα γιατί την αγαπάω. Δεύτερον, γιατί δημιουργείς κόσμους, που αν έχεις καλούς συνεργάτες βλέπεις να απλώνονται μπροστά σου με πολύ όμορφο τρόπο. Στην Ελλάδα δεν έχουμε την κουλτούρα της συνεργασίας, τα περισσότερα πράγματα είναι ατομική υπόθεση. Αλλά εδώ είναι θεμελιώδης για να παραχθεί ένα τέτοιο αποτέλεσμα».
Η πρόταση έγινε στον Θοδωρή Παπαδουλάκη από τον Δήμαρχο Χανίων, Παναγιώτη Σημανδηράκη: «Για μένα ήταν πολύ μεγάλη τιμή και βέβαια [το «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται»] ήταν ένα από τα αγαπημένα μου βιβλία στο Λύκειο, και έτσι βούτηξα σε αυτό».
Στην επίσκεψή μας στο σετ, φυσικά, δεν μπορούμε να έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα για αυτό το αποτέλεσμα. Αλλά τα πρώτα δείγματα, με τους ηθοποιούς που κάνουν εντυπωσιακά άλματα από τα τείχη (για να προσγειωθούν σε αόρατα στις κάμερες στρώματα ασφαλείας), με τα φανταστικά σύμβολα ενός αυταρχικού καθεστώτος που θα μπορούσε άνετα να είναι υπαρκτό, με το συνεργείο να οργανώνει ήρεμα και υπομονετικά την επόμενη σκηνή και αυτό το φως του Αιγαίου, να λειτουργεί σαν ένα φυσικό αλλά σχεδόν μεταφυσικό φίλτρο, μας κάνει να αδημονούμε για την πρεμιέρα στις αίθουσες.
Ταυτότητα ταινίας
Σενάριο: Θοδωρής Παπαδουλάκης & Αλεξάνδρα Δυράνη-Μαούνη. Βασισμένο στο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται», Εκδόσεις Διόπτρα & Νίκη Σταύρου. Σκηνοθεσία: Θοδωρής Παπαδουλάκης. Παραγωγοί: Ιωάννα Δάβη & Δημήτρης Ξενάκης. Συμπαραγωγοί: Claudio Esposito, Alexander Dumreicher Ivanceau, Bady Minck, Μαρίνος Χαραλάμπους. Μουσική: Minos Matsas. Ενδυματολόγος: Νατάσσα Σαρρή. Μοντάζ: Jean Luc Simon. Σκηνογράφος: Γιώργος Γεωργίου. Δ. Φωτογραφίας: Nikos Welter. Παραγωγός: Indigo View Productions. Συμπαραγωγοί: Amour Fou Luxembourg, The Piranesi Experience, Boycott Films, ΕΡΤ. Σε συνεργασία με την Custom Productions.
Χρηματοδότες: Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, Οπτικοακουστικών Μέσων και Δημιουργίας Α.Ε., Film Fund Luxembourg, Τμήμα Σύγχρονου Πολιτισμού, Υφυπουργείο Πολιτισμού Κύπρου.
Με την υποστήριξη των: Creative Europe MEDIA Programme, Υπουργείο Πολιτισμού – Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων, MIC Italian Ministry of Culture, Lazio Cinema International, Περιφέρεια Κρήτης, Δήμο Χανίων, Μουσείο Καζαντζάκη.
