Η υπερεργασία δεν είναι αποτέλεσμα έλλειψης ισορροπίας ή κακής διαχείρισης χρόνου. Είναι ένα βαθύτερο, συστημικό και οικονομικό φαινόμενο που έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία και την ψυχολογία εκατομμυρίων ανθρώπων. Μόνο το 2016, σχεδόν 750.000 άνθρωποι παγκοσμίως έχασαν τη ζωή τους από καρδιακές παθήσεις και εγκεφαλικά, άμεσα συνδεδεμένα με τα υπερβολικά ωράρια εργασίας.
Παρότι οι στατιστικές είναι αποθαρρυντικές, η εργασιακή κουλτούρα συνεχίζει να εξυμνεί την εξάντληση. Η υπερεργασία έχει γίνει ένδειξη αφοσίωσης και επαγγελματισμού, σε μια αγορά εργασίας που κυριαρχείται από την επισφάλεια, το “gig economy” και την έλλειψη σταθερών συμβάσεων.
Η πανδημία και η εξ αποστάσεως εργασία επιδείνωσαν την κατάσταση. Τα όρια μεταξύ προσωπικού και επαγγελματικού χρόνου σχεδόν εξαφανίστηκαν, με πολλούς εργαζομένους να παγιδεύονται σε μια κουλτούρα συνεχούς διαθεσιμότητας. Μελέτες δείχνουν ότι η επαγγελματική εξουθένωση (burnout) έχει αυξηθεί δραματικά: το 52% των εργαζομένων στις ΗΠΑ δηλώνει εξουθενωμένο μετά την πανδημία, με τους millennials και τη Gen Z να είναι οι πιο ευάλωτοι.
Η οικονομική ανασφάλεια όμως δεν αφορά μόνο τους χαμηλόμισθους. Ακόμη και στελέχη υψηλόβαθμων θέσεων αναγκάζονται να δουλεύουν υπερβολικά, φοβούμενοι απώλεια εισοδήματος ή κύρους. Η υπερεργασία λειτουργεί ως μηχανισμός άμυνας σε έναν κόσμο όπου μια οικονομική ή υγειονομική κρίση μπορεί να απειλήσει άμεσα την επιβίωση.
Το φαινόμενο αναλύει διεξοδικά η executive coach και εκπαιδεύτρια ηγεσίας Amina AlTai, στο νέο της βιβλίο The Ambition Trap. Μέσα από εμπειρικά δεδομένα και προσωπικές παρατηρήσεις, αναδεικνύει πώς η διαρκής φιλοδοξία, η ανάγκη για επιβίωση και η κοινωνική πίεση δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο που οδηγεί στην εξάντληση.
Η ίδια προτείνει μια σειρά ερωτήσεων αυτοαξιολόγησης για όποιον θέλει να ελέγξει αν έχει πέσει στην παγίδα της υπερεργασίας:
- Έχεις γίνει απαισιόδοξος ή ηττοπαθής στη δουλειά; Ακόμη και για πράγματα που παλιότερα σε ενδιέφεραν;
- Σου παίρνει περισσότερη ενέργεια και προσπάθεια για να πας στη δουλειά απ’ ό,τι παλιά; Δυσκολεύεσαι να συγκεντρωθείς και να ξεκινήσεις κάθε μέρα;
- Έχεις λιγότερη υπομονή με ανθρώπους που φρόντιζες (πελάτες, συνεργάτες, προϊστάμενοι);
- Δυσκολεύεσαι να συγκεντρωθείς;
- Πόσο συχνά νιώθεις ότι πνίγεσαι από τη δουλειά και τις υποχρεώσεις σου; (Σπάνια, συχνά, πολύ συχνά)
- Έχεις κίνητρο; Τα πράγματα που σε ενέπνεαν έχουν χάσει το νόημά τους;
- Χρησιμοποιείς στρατηγικές αποφυγής για να αποφύγεις τη δυσφορία (π.χ. ψώνια, αλκοόλ, φαγητό);
- Έχεις σωματικά συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, πόνους στο στομάχι ή αλλαγές στον ύπνο ή την όρεξη;
- Κατηγορείς ποτέ τον εαυτό σου επειδή χρειάζεσαι ξεκούραση ή επειδή περνάς μια περίοδο χωρίς παραγωγικότητα; Αν ναι, γιατί;
- Τι παρατηρείς για τη δική σου εμπειρία με την υπερεργασία και τη «φούρια»;
View this post on Instagram
Η AlTai τονίζει ότι δεν μπορούμε να λειτουργούμε διαρκώς χωρίς ανάπαυση. Η κατανόηση του “γιατί” πίσω από τη συνεχή προσπάθεια είναι το πρώτο βήμα για την προσωπική και κοινωνική αλλαγή. Όπως αναφέρει: «Ζούμε σε μια κοινωνία φτιαγμένη για να μας κρατά διαρκώς απασχολημένους. Αλλά μόνο στις στιγμές ξεκούρασης μπορούμε να θυμηθούμε γιατί ξεκινήσαμε να παλεύουμε εξαρχής.»
