Τον Φεβρουάριο του 2025, στην πασαρέλα του London Fashion Week, ο σχεδιαστής Conner Ives υποκλίνεται φορώντας ένα απλό λευκό μπλουζάκι με τη φράση “Protect the Dolls” τυπωμένη με μαύρα γράμματα. Αυτό που ξεκίνησε ως μια προσωπική δήλωση, γρήγορα πήρε διεθνείς διαστάσεις — ένα σύμβολο συμπαράστασης προς τις τρανς γυναίκες, που συχνά αποκαλούνται “κούκλες” μέσα στην LGBTQ+ κοινότητα.
View this post on Instagram
Μέσα σε λίγες εβδομάδες, το μπλουζάκι φορέθηκε από τον Troye Sivan στη σκηνή του Coachella, τον Pedro Pascal στην πρεμιέρα του Thunderbolts, ακόμα και από την Tilda Swinton, και έγινε σημείο αναφοράς. Όμως, πίσω από την αισθητική και την πρόθεση, τίθονται πολλά ερωτήματα: ποιον πραγματικά προστατεύει αυτό το μπλουζάκι;
Tilda Swinton stuns wearing a ‘Protect The Dolls’ tee. pic.twitter.com/ZiIgoWmBNl
— Pop Crave (@PopCrave) April 25, 2025
Τι σημαίνει «κούκλα» – και ποιος μπορεί να το πει;
Η λέξη «κούκλα» («doll») είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται ευρέως στις τρανς κοινότητες, κυρίως για να περιγράψει τρανς γυναίκες ή θηλυκότητες που ανήκουν στο φάσμα της τρανς εμπειρίας (transfeminine). Η χρήση του έχει τις ρίζες της στη ballroom κουλτούρα — τον υποκουλτούρα των BIPOC (Black, Indigenous and People of Color) LGBTQ+ κοινοτήτων που γεννήθηκε στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1980, και η οποία δημιούργησε ένα ασφαλές περιβάλλον για έκφραση φύλου και ταυτότητας, μακριά από την κυρίαρχη κοινωνική απόρριψη.
Εκεί, οι «κούκλες» ενσάρκωναν και αναδείκνυαν την έντονα θηλυκή, glam αισθητική. Σήμερα, ο όρος έχει εξελιχθεί και χρησιμοποιείται με ευρύτερη έννοια, περιγράφοντας transfeminine άτομα που παρουσιάζονται (ή όχι απαραίτητα) με τρόπο θηλυκό ή υπερ-θηλυκό.
Αν και ο όρος είναι εσωτερικός (in-group) και αφορά κατά κύριο λόγο τα ίδια τα μέλη της τρανς κοινότητας, μπορεί να χρησιμοποιηθεί με σεβασμό και από συμμάχους, ως έκφραση τρυφερότητας, θαυμασμού ή υποστήριξης. Παραδείγματα όπως το “Protect the Dolls” ή το “She is that doll” δεν είναι απλώς στιλιστικά σλόγκαν — είναι πράξεις ορατότητας και ενδυνάμωσης, όταν χρησιμοποιούνται με πρόθεση και επίγνωση.
Όπως συμβαίνει με όλους τους όρους που γεννιούνται μέσα σε περιθωριοποιημένες κοινότητες, η χρήση τους από «εκτός» απαιτεί σεβασμό, κατανόηση του ιστορικού τους βάρους και μια ενεργή στάση αλληλεγγύης.
Ποιοι είναι οι στόχοι της δήλωσης;
Ο σχεδιαστής, Αμερικανός με έδρα το Λονδίνο, αναφέρει πως το μπλουζάκι ήταν μια αντίδραση στις αντί-τρανς πολιτικές που θεσπίστηκαν από τον Donald Trump, καθώς και μια ένδειξη στήριξης προς τις τρανς φίλες του, όπως το μοντέλο Hunter Pifer. Ακόμη και ο ίδιος εξεπλάγη με τη δημοφιλία που απέκτησε. «Δεν ήταν αυτή η πρόθεσή μου όταν το έφτιαχνα», λέει στον Guardian. «Απλώς σκέφτηκα πώς αυτό ήθελα να πω, και αυτό μου φάνηκε σωστό. Τελικά πήρε άλλη τροπή».
Το viral μπλουζάκι κυκλοφόρησε αμέσως μετά την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου του Ηνωμένου Βασιλείου, στην οποία οι δικαστές αποφάνθηκαν ομόφωνα ότι, βάσει της νομοθεσίας για την ισότητα, η έννοια της γυναίκας ορίζεται αποκλειστικά με βάση το βιολογικό φύλο. Ταυτόχρονα, συμπίπτει με την επιβολή απαγορεύσεων τόσο στο Ηνωμένο Βασίλειο όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες, που αποκλείουν τις τρανς γυναίκες από τη συμμετοχή σε γυναικεία αθλήματα. Η εξέλιξη αυτή σηματοδοτεί μία ακόμη επιθετική στροφή στην πολιτική ατζέντα του Trump, ο οποίος συνεχίζει να προωθεί αντί-τρανς ρητορική και δεσμεύεται να εξαλείψει αυτό που αποκαλεί «τρανς τρέλα».
Σε μια διαδήλωση που πραγματοποιήθηκε το περασμένο σαββατοκύριακο στο Λονδίνο, ενάντια στην απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, το σύνθημα εμφανίστηκε σε πλακάτ, δείχνοντας ότι έχει πλέον αποκτήσει ζωή πέρα από τα T-shirts. «Το συζητούσα αυτό με τον Myles Markham, που εργάζεται στον οργανισμό Trans Lifeline», λέει ο Ives. «Μου έλεγε πως δεν είχαν ποτέ ένα κάλεσμα για δράση. Είπε πώς “επιτέλους έχουμε ένα μήνυμα.”»
View this post on Instagram
Η φράση “Protect the Dolls” είναι μια συμβολική προσταγή: ένα κάλεσμα να προστατευτούν οι τρανς γυναίκες — ένα από τα πιο περιθωριοποιημένα και ευάλωτα κομμάτια της κοινωνίας. Σύμφωνα με έρευνες, οι τρανς γυναίκες διατρέχουν πολλαπλάσιο κίνδυνο να βιώσουν βία, φτώχεια και κοινωνικό αποκλεισμό, σε σύγκριση με cis ανθρώπους.
Αλλά η ίδια η φράση —όσο ευγενής και αν είναι η πρόθεση— έχει γίνει στόχος κριτικής, ακόμα και μέσα από τις φωνές των ίδιων των τρανς γυναικών.
Μεταξύ αλληλεγγύης και εμπορίου
Η φράση “Protect the Dolls” έχει αποκτήσει τη δυναμική ενός σύγχρονου slogan, όπως παλαιότερα τα “Choose Life” ή “Black Lives Matter”. Όμως, παρά την προβολή και τις προθέσεις, τίθεται το ερώτημα: είναι μια τέτοια κίνηση ουσιαστική ή απλώς συμβολική;
Η τρανς influencer Sophia Hernandez το θέτει ξεκάθαρα: “Μπορεί κάποιος να πει ‘μα τι άλλο να κάνουμε;’ Αλλά το να φοράς ένα μπλουζάκι είναι το ελάχιστο. Δεν μου σώζει τη ζωή. Δεν μου πληρώνει το νοίκι.” Όπως λέει και η τρανς μουσικός Deevious, “για πολλούς, η προστασία μας έχει γίνει ένα αξεσουάρ.” Η κριτική αυτή αφορά τη μετατροπή της ορατότητας σε μόδα — όπου η υποστήριξη δίνεται μόνο όταν είναι κοινωνικά ασφαλής, εύπεπτη και επικερδής.
Ποια προστασία χρειάζονται πραγματικά οι «κούκλες»;
Αληθινή προστασία για τις τρανς γυναίκες σημαίνει:
- Νομική αναγνώριση και προστασία ενάντια στις διακρίσεις.
- Πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη, ασφάλεια και εργασία.
- Ορατότητα με αυθεντικότητα, πέρα από τους λίγους “αποδεκτούς” εκπροσώπους που περνούν τα standards λευκότητας ή εμφάνισης.
Η Dee Harper, τρανς παραγωγός από την Καλιφόρνια, το διατυπώνει με καυστικότητα: “Ποιοι προστατεύουν τις κούκλες που ζουν σε ξενοδοχεία, που κινδυνεύουν στον δρόμο, που δεν τις προσλαμβάνουν πουθενά;”
Το T-shirt ως σύμβολο – ή ως υποκατάστατο;
Αναμφίβολα, τα μπλουζάκια ως μέσο διαμαρτυρίας έχουν ιστορία. Και είναι αλήθεια πως το μπλουζάκι του Ives έχει συγκεντρώσει περίπου 380.000 λίρες για τον οργανισμό Trans Lifeline, μια τηλεφωνική γραμμή στήριξης για τρανς ανθρώπους στις ΗΠΑ. Αυτό όμως, δεν αρκεί.
Η Veondre, γνωστή τρανς TikToker, θέτει ένα κρίσιμο ερώτημα: “Είστε με τις κούκλες, αλλά πώς; Γιατί χρειάζεται να μας προστατεύετε; Γιατί δεν είμαστε ήδη ασφαλείς;” Η ερώτηση αυτή απογυμνώνει την πολιτική διάσταση: το ζήτημα δεν είναι μόνο η στήριξη, αλλά και η αποδόμηση των μηχανισμών που καθιστούν τις τρανς γυναίκες ευάλωτες.
@veondre Protect the Dolls T-shirt 🏳️⚧️ #transandproud ♬ original sound – veondre
Και τι σημαίνουν όλα αυτά για τη γυναικεία χειραφέτηση;
Όταν το κράτος ορίζει τη γυναίκα αποκλειστικά μέσα από το πρίσμα του βιολογικού φύλου, η έννοια της χειραφέτησης περιορίζεται δραστικά. Αν η απελευθέρωση των γυναικών σημαίνει ελευθερία, ισότητα και αυτοπροσδιορισμό, τότε η αμφισβήτηση της ταυτότητας των τρανς γυναικών δεν είναι απλώς ένα νομικό ή πολιτικό ζήτημα — είναι υπαρξιακό. Η πραγματική χειραφέτηση δεν μπορεί να αφήνει πίσω της τις πιο ευάλωτες. Δεν υπάρχει ελευθερία για καμία, αν δεν υπάρχει για όλες. Το αν το φεμινιστικό κίνημα θα αγκαλιάσει αυτήν τη διαφορετικότητα, θα κρίνει αν μπορεί πράγματι να σταθεί απέναντι σε κάθε μορφή καταπίεσης — ή αν θα αναπαράγει τη δική του.
Από τη συμβολική στην ουσιαστική συμμαχία
Το ζητούμενο είναι η έμπρακτη αλληλεγγύη. Και αυτή δεν έρχεται μέσα από ένα hashtag ή ένα μπλουζάκι. Έρχεται:
- Μέσα από δωρεές απευθείας σε τρανς άτομα και οργανώσεις.
- Μέσα από την ανάληψη ευθυνών: στο σπίτι, στη δουλειά, στις πολιτικές αποφάσεις.
- Μέσα από την ανάδειξη διαφορετικών σωμάτων, χρωμάτων και εμπειριών – όχι μόνο εκείνων που “χωρούν” στις πασαρέλες.
Όπως έγραψε και η τρανς δημοσιογράφος Nicky Josephine, “το σημαντικό δεν είναι απλά το μπλουζάκι, αλλά ποιος το φορά και τι κάνει όταν το βγάζει.”
Η φράση “Protect the Dolls” δεν είναι άδεια. Είναι όμορφη, δυναμική, και ίσως —όταν συνδυαστεί με δράση, ουσία και ευθύνη— να γίνει πραγματικά λυτρωτική. Όμως, χωρίς αυτά, είναι απλώς ένα ακόμη προϊόν. Και οι “κούκλες” αξίζουν κάτι πολύ παραπάνω από αυτό.
Από την Πετρίνα Κίτη
