«Σήμερα θέλω να σας πω τη δική μου ιστορία. Βιώσα σεξουαλική, λεκτική και σωματική στη δουλειά από τον εργοδότη μου. Εκεί που σκέφτεσαι πως δεν θα συμβεί σε εσένα, αρχίζεις να δέχεσαι απρεπή και σεξιστικά σχόλια και πιστεύεις ότι με λόγια του τύπου ”δεν σου επιτρέπω”, ”μην μου ξαναμιλήσεις έτσι” ότι όλα θα τελειώσουν. Δεν τελειώνουν γίνονται χειρότερα. Η σιωπή μας, η ανοχή μας, ο φόβος μας είναι η δύναμή τους. Εγώ αποφάσισα να μιλήσω και να τον καταγγείλω με πολύ φόβο και πολλή αγωνία. Δεν σας κρύβω ότι πολλοί άνθρωποι είπαν «πού πας να μπλέξεις, μην το τραβήξεις άλλο, είμαστε μικρή κοινωνία, πού θα βρεις δουλειά μετά; Άστο να περάσει. Μα καλά δεν φοβάσαι; Αυτός είναι καρχαρίας, θα σε φάει ρε ψαράκι».
Η σιωπή μας, η ανοχή μας, ο φόβος μας είναι η δύναμή τους.
»Ξέρετε τι μου δημιούργησαν αυτές οι απαντήσεις; Φόβο, τεράστιο φόβο. Θα φοβόμουν πολύ περισσότερο αν δεν μπορούσα να μιλήσω για αυτό που μου συνέβη. Ξέρω ότι υπάρχουν χιλιάδες άνθρωποι κάθε μέρα που βιώνουν κάποιου είδους βία. Ενδοοικογενειακή, ψυχολογική, σωματική, σεξουαλική, όπως και να λέγεται, η βία είναι βία. Μίλησα λοιπόν, βγήκα μπροστά, βρέθηκα στην αίθουσα δικαστηρίου και έτρεμα ολόκληρη, το στομάχι μου ήταν κόμπος, τα χέρια μου ήταν μούσκεμα, η καρδιά μου ένιωθα πως θα σπάσει, τα μάτια μου έτρεχαν ασταμάτητα, η ανάσα μου ήταν κομμένη, η φωνή μου έτρεμε, μίλησα όμως, τα είπα όλα και δικαιώθηκα! Δικαιώθηκα ναι, γιατί τώρα πια θα μπορώ να κοιμάμαι όπως πριν, θα μπορώ να κοιτάω στα μάτια ξανά όλους εκείνους τους παλιούς μου συνεργάτες που είχαν μπει στην μέση για το ποιος λέει την αλήθεια, για αυτούς που ήξεραν τι γινόταν και ο φόβος τους μην χάσουν την εργασία τους δεν τους άφηνε να μου συμπαρασταθούν. Το αποτέλεσμα της δίκης δικαίωσε εμένα και όλους εσάς που έχετε περάσει κάτι αντίστοιχο. Εύχομαι να μάθουμε να μιλάμε όλοι και όλες και να μάθουμε και στα παιδιά μας να μιλάνε. Μην φοβάστε, εκείνοι να φοβούνται. Εκείνοι οι δειλοί που νομίζουν πως έχουν δικαίωμα πάνω στο σώμα μας και την ψυχή μας. Να μιλάτε, δεν είστε μόνες!»
«Πού πας να μπλέξεις, μην το τραβήξεις άλλο, είμαστε μικρή κοινωνία, πού θα βρεις δουλειά μετά; Άστο να περάσει. Μα καλά δεν φοβάσαι; Αυτός είναι καρχαρίας, θα σε φάει ρε ψαράκι»
Αυτές ήταν οι πρώτες σκέψεις που αποτύπωσε η Ιωάννα σε ένα χαρτί, την αμέσως επόμενη ημέρα του δικαστηρίου στο οποίο δικαιώθηκε, ενώ παρακάτω εξιστορεί τα γεγονότα στο Marie Claire, μιλά για τα συναισθήματα που βίωσε και βιώνει και τονίζει πόσο σημαντικό είναι να μιλάμε σε ανάλογες περιπτώσεις. Ζώντας στην κλειστή κοινωνία ενός νησιού, με τη ζωή του καθενός και της καθεμιάς να βρίσκεται στο μικροσκόπιο και ούσα έγκυος, βρήκε τη δύναμη να καταγγείλει τον εργοδότη της που την παρενόχλησε σεξουαλικά. Όλα ξεκίνησαν τον Μάρτιο του 2021, όταν η 25χρονη τότε γυναίκα είδε μια διαφορετική αντιμετώπιση από τον έναν εργοδότη της οικογενειακής επιχείρησης στην οποία εργαζόταν. Aρχικά υπήρξε λεκτική συμπεριφορά σεξουαλικού χαρακτήρα, δηλαδή ανεπιθύμητες σεξουαλικές προτάσεις, ανεπιθύμητα ή προσβλητικά φλερτ, υπονοούμενα καθώς και σεξουαλικά αστεία και σχόλια, που κατέληξε σε φυσική συμπεριφορά σεξουαλικής φύσης, δηλαδή σε ανεπιθύμητη φυσική επαφή με σεξουαλικό τρόπο (στη συγκεκριμένη περίπτωση στο άγγιγμα των οπισθίων).
Όταν η Ιωάννα σκεφτόταν πως ήθελε να καταγγείλει τον εργοδότη της και όσο εξιστορούσε στους συναδέλφους και στον περίγυρό της τα γεγονότα, λάμβανε μια άρνηση και όλοι της έλεγαν πως δεν μπορούσε να τα βάλει μαζί του. Εκείνος ήταν καρχαρίας κι εκείνη ένα ψαράκι, άκουγε χαρακτηριστικά. Τότε εμφανίστηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μια ενημέρωση του έργου Safe at Work που υλοποιήθηκε μεταξύ 2022-2024 έχοντας ως στόχο την καταπολέμηση της σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία και την ενίσχυση του προστατευτικού πλαισίου με εμπειρικά δεδομένα και προτάσεις πολιτικής. Στο πλαίσιο του έργου εντάσσεται και η υπηρεσία “Speak Out” που πραγματοποιήθηκε από την ActionAid σε συνεργασία με τον Οργανισμό Women On Top για την παροχή δωρεάν νομικής υποστήριξης και δικαστικής εκπροσώπησης για γυναίκες που έχουν βιώσει σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία. Τότε ήταν που αποφάσισε να προχωρήσει σε καταγγελία και να φτάσει την υπόθεση στη δικαιοσύνη. Το δικαστήριο είχε πάρει δύο αναβολές συνολικά, αλλά στις 18 Απριλίου 2024 η Ιωάννα δικαιώθηκε σε ποινικό δικαστήριο. Στην εν λόγω υπόθεση είχε υποβληθεί έγκληση από την ίδια, αλλά έχει γίνει και αντίθετη μήνυση από τον φερόμενο ως δράστη.
Η Άννα Παπανικολάου, δικηγόρος του Speak Out και του Women on Top, είπε για την επιζήσασα Ιωάννα: «Η ενδυνάμωση της εργαζόμενης – μηνύτριας και η σωστή καθοδήγηση από την ομάδα του Speak Out, από την πρώτη στιγμή έως και δύο χρόνια μετά, την βοήθησαν να υπερβεί προσωπικούς και κοινωνικούς φραγμούς, γεγονός που, σε συνδυασμό με τον επιστημονικό νομικό χειρισμό, οδήγησαν στην καταδίκη του κατηγορουμένου και προσέθεσαν μια ακόμη δικαστική απόφαση στη νομολογία. Είναι αισιόδοξο και ενδεικτικό της προσπάθειας που γίνεται σε όλα τα επίπεδα, ότι η αξιοποίηση εργαλείων όπως το πρόγραμμα Speak Out βοήθησε να αντισταθμιστούν οι συνήθεις δυσχέρειες, π.χ. η οικονομική δυσκολία και η ελλιπής ενημέρωση και στελέχωση των αρμόδιων υπηρεσιών, που εμποδίζουν πολλά θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης να καταφύγουν στη δικαιοσύνη».
Τη σημασία όλων των παραπάνω αναδεικνύουν και οι φορείς υλοποίησης των πρωτοβουλιών που προστατεύουν τις επιζώσες περιστατικών βίας. «Πολλές γυναίκες παρενοχλούνται σχεδόν καθημερινά, κατ’ εξακολούθηση και με ποικίλους τρόπους στην εργασία τους και οι συνέπειες εγγράφονται στο σώμα, το μυαλό και τον ψυχισμό τους. Η δημιουργία και η προστασία ασφαλούς εργασιακού περιβάλλοντος αποτελεί ευθύνη συλλογική και διασφαλίζεται από τις δράσεις όλων μας», δηλώνει η Εύα Πολυζωγοπούλου, Γενική Διευθύντρια της ActionAid στην Ελλάδα. Από την πλευρά της, η Στέλλα Κάσδαγλη, συν-ιδρύτρια του Women On Top, τονίζει ότι «οι παράγοντες που αποθαρρύνουν τις γυναίκες που έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση να αναζητήσουν δικαίωση είναι πολλοί, γι’ αυτό και είναι σημαντικό να πληθύνουν οι προσπάθειες που τις υποστηρίζουν να υπερβούν τα εμπόδια αυτά».
Σε πρώτο πρόσωπο: Η περιγραφή της Ιωάννας στο Marie Claire, για τη σεξουαλική παρενόχληση που βίωσε στην εργασία της
Τον Μάρτιο του 2021 και όταν ήμουν 25 ετών, έπιασα δουλειά σε ένα mini market της περιοχής μου. Εργαζόμουν στο ταμείο, γέμιζα ράφια αλλά και στη συσκευασία χύμα προϊόντων (όπως όσπρια, άλευρα, ξηρούς καρπούς κ.ά). Η επιχείρηση είναι οικογενειακή και ήταν ανοιχτή από Δευτέρα εώς Σάββατο 8 π.μ – 4 μ.μ τις καθημερινές και εώς τις 3 μ.μ το Σάββατο. Αρχές καλοκαιριού κάποιες κοπέλες από τη δουλειά, πρότειναν τα Σάββατα να πηγαίνουμε για φαγητό κοριτσοπαρέα στο χωριό μου, όπως και κάναμε. Αυτό το έμαθε και ο ένας από τους εργοδότες και ζήτησε από μία κοπέλα αν ξαναπηγαίναμε να του πούμε να έρθει μαζί. Έτσι και έγινε… Εκείνη την ημέρα ο κύριος αυτός, θέλοντας να μου πιάσει κουβέντα, ξεκίνησε να μου λέει ιστορίες για έναν κοινό μας γνωστό με τον οποίο έχω και συγγενική σχέση. Το περιεχόμενο όμως είχε να κάνει με τις κοινές ερωτικές τους περιπέτειες. Κάπως ξεκίνησε τους χαρακτηρισμούς για εκείνον και εγώ μη θέλοντας να ακούσω περισσότερα, του είπα πως δεν με αφορά και πως δεν ήθελα να συνεχίσει. Την επόμενη μέρα στη δουλειά και όταν γύρισε από τα δρομολόγια που εκτελεί προμηθεύοντας διάφορα μαγαζιά με εμπόριο, ήρθε, με στρίμωξε στο ταμείο όπου βρισκόμουν, μου έκλεισε την έξοδο και μου είπε: «ωραία περάσαμε χτες ε; Δεν πιστεύω να είπα κάτι που σε πείραξε;» Εγώ σάστισα κι επειδή ένιωθα άσχημα και περίεργα καθώς είχε πλησιάσει πολύ, ήθελα να φύγει από κοντά μου του απάντησα: «Οχι, όχι όλα καλά. Κάνε λίγο άκρη πρέπει να πάω να φέρω κάτι από πίσω».
Λίγες μέρες αργότερα, περνώντας από δίπλα μου σχολίασε γελώντας ένα παντελόνι που φορούσα – μάλιστα μπροστά σε έναν άλλο άντρα υπάλληλο – λέγοντας πως με κάνει πολύ άγρια. Σκεφτόμουν ότι η κατάσταση αυτή είχε αρχίσει να ξεφεύγει και ένιωθα πολύ περίεργα και αμήχανα όταν βρισκόμασταν στον ίδιο χώρο. Κάθε φορά που πήγαινα στο μπάνιο ή σε κάποιον πιο απομονωμένο χώρο ερχόταν από πίσω μου, δίχως να έχει κάτι να κάνει. Είχα καταλάβει ότι διασκέδαζε να με βλέπει να έρχομαι σε δύσκολη θέση. Ένα πρωινό μιας ημέρας που είχα κάνει δυο πλεξούδες στα μαλλιά μου, μόλις μείναμε στον ίδιο χώρο μόνοι μας, αναστέναξε και μου είπε «αχ πόσο θέλω να στα τραβήξω τα μαλλάκια σου». Τότε σήκωσα τα μάτια μου, τον κοίταξα πολύ νευριασμένη και του είπα με πολύ αυστηρό ύφος, «μην μου ξαναμιλήσεις έτσι γιατί θα χ@στούμε». Λίγα λεπτά μετά ήρθε πάλι να με βρει, αναστέναξε ξανά και μου είπε «αχ αυτά τα κοτσιδάκια σου είναι για πολύ τράβηγμα». Πάλι του απάντησα «ρε τι δεν καταλαβαίνεις, μην μου ξαναμιλήσεις εμένα έτσι, άντε μπράβο…» και έφυγε. Πίστευα ότι είχε τελειώσει και δεν θα με ενοχλούσε ξανά. Μια κοπέλα είχε καταλάβει ότι μαζευόμουν και ότι τρόμαζα όταν έμπαινε στον χώρο. Είχε παρατηρήσει ότι με ακολουθεί.
Πόσο εύκολα μπορεί να νιώσει μια γυναίκα απροστάτευτη
Πέρα από κάποια περίεργα βλέμματα που υπήρχαν, οι υπόλοιπες μέρες κυλούσαν ήσυχα. Ώσπου ένα πρωινό του Αυγούστου και ημέρα Σάββατο, ήμουν πίσω στη μεγάλη ζυγαριά, όπου έπρεπε να βάλω 5 κιλά ρύζι σε έναν πελάτη. Όπως ήμουν σκυμμένη και γέμιζα το τσουβάλι ένιωσα ένα χέρι να μου πιάνει και να μου χαϊδεύει τα οπίσθιά μου. Τότε ακούστηκε και η φωνή του να μου λέει «πωω ένα κ@λαράκι…» Γονάτισα κάτω, έμεινα ακίνητη και άρχισα να κλαίω. Μόλις κατάλαβα ότι είχε φύγει, σηκώθηκα και έτρεξα να μαζέψω τα πράγματα μου για να φύγω. Τότε με είδαν οι συνάδελφοί μου να κλαίω και με σταμάτησαν να ρωτήσουν τι είχε συμβεί. Δεν μπορούσα καν να μιλήσω. Το μυαλό μου δεν μπορούσε να συνειδητοποιήσει τι είχε συμβεί. Βγήκε η γυναίκα του αδερφού του από το γραφείο -ο οποίος είναι ο άλλος εργοδότης- και της είπα ακριβώς ό,τι έγινε και πήγε να τον επιπλήξει, όμως είχε ήδη πάρει τα πράγματά του και είχε εξαφανιστεί. Την Κυριακή ανέφερα το περιστατικό στον κοινό μας γνωστό και θείο μου, ο οποίος νευρίασε πάρα πολύ και ήθελε να παει να τον βρει, εγώ όμως του ζήτησα να μην κάνει τίποτα και ότι θα ήθελα να το λύσω μόνη μου όλο αυτό. Δευτέρα πρωί πάω στη δουλειά κι εκείνος έλειπε. Ο θείος μου δεν άντεξε και τον πήρε να του ζητήσει τον λόγο. Λίγο μετά, μου ήρθε ένα μήνυμα στο κινητό που μου ζητούσε τον λόγο για το τι πήγα και είπα και ότι αυτό δεν θα το άφηνε έτσι. Μάλιστα είχε το θράσος να μου πει ότι αφού έγινε αυτό που έγινε, γιατί δεν τον χαστούκισα; Δεν απάντησα τίποτα κι ενημέρωσα αμέσως τον αδερφό του για το μήνυμα. Ένιωθα απροστάτευτη και δεν ήξερα τι να κάνω. Ο αδερφός του όμως με καθησύχασε και μου είπε να μην φοβάμαι κι ότι δεν πρόκειται να μου κάνει τίποτα.
