Η λειτουργία ενός έργου τέχνης δεν είναι να αναπαράγει στερεότυπα αλλά να υποσκάπτει τα θεμέλιά τους. Και ακόμα και αν δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ποιες ήταν ακριβώς οι προθέσεις του Ουίλιαμ Σαίξπηρ όταν έγραψε το «Ημέρωμα της Στρίγγλας», έχει ενδιαφέρον να ξαναδούμε το έργο μέσα από το πρίσμα των νέων δεδομένων, των συζητήσεων για έμφυλα θέματα – και ειδικά όταν μιλάμε για την παράσταση που έρχεται στον Θόλο του Πάρκου Σταύρος Νιάρχος από τις 6 Ιουλίου, από μια χαρισματική ομάδα συντελεστών: την Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, που έκανε τη μετάφραση, τον Έκτορα Λυγίζο, που το διασκεύασε, την Εύα Βλασσοπούλου, που σκηνοθετεί τους Βαγγέλη Αμπατζή, Μάνο Βαβαδάκη, Στέλλα Βογιατζάκη, Παναγιώτη Εξαρχέα, Γρηγόρη Μπαλλά, Κατερίνα Πατσιάνη, Aινεία Τσαμάτη.
Η Κατερίνα Πατσιάνη ερμηνεύει τον πρωταγωνιστικό ρόλο της «Στρίγγλας», ή αλλιώς της «δύστροπης Κατερίνας», πρωτότοκης κόρης του σιορ Μπατίστα, στην Πάντοβα του 1600, ο οποίος προσπαθεί να την παντρέψει ώστε μετά να «αποκαταστήσει» και τη μικρότερη αδερφή της, την περιζήτητη Μπιάνκα. «Ο δικός μου ρόλος, της αντιδραστικής κόρης, δεν ορίζει τι είναι γυναίκα με τον τρόπο που το επιβάλλει η κοινωνία. Έχει το θάρρος της γνώμης της, καταργεί όλες τις συμβάσεις. Και γίνεται όσο πιο “στρίγγλα” μπορεί επειδή οι άλλοι της επιβάλλουν αυτό το χαρακτηριστικό».
«Ο δικός μου ρόλος, της αντιδραστικής κόρης, δεν ορίζει τι είναι γυναίκα με τον τρόπο που το επιβάλλει η κοινωνία. Έχει το θάρρος της γνώμης της, καταργεί όλες τις συμβάσεις. Και γίνεται όσο πιο “στρίγγλα” μπορεί επειδή οι άλλοι της επιβάλλουν αυτό το χαρακτηριστικό».
Όπως προσθέτει η ηθοποιός, στην παράσταση «βλέπουμε την πορεία της προς την εξημέρωση, αν μπορούμε να το πούμε έτσι, από τον γαμπρό, τον μόνο που αποφασίζει να αναμετρηθεί μαζί της. Το αν ο Σαίξπηρ θέλησε να στηλιτεύσει ένα κοινωνικό θέμα είναι ένα ερώτημα. Δαμάζεται η “Στρίγγλα”, ή δεν δαμάζεται και παίζει έναν ρόλο; Η διασκευή του Έκτορα Λυγίζου έχει ανοίξει το κείμενο ακόμα περισσότερο σε ερμηνείες».
Σχεδόν η ίδια ομάδα είχε παρουσιάσει πριν από δύο χρόνια το έργο σε αναλόγιο, στο πλαίσιο της σειράς «Παραβάσεις» του ΚΠΙΣΝ. Τώρα μεταφέρει το θέατρο στο πάρκο και αποδέχεται την πρόκληση να το παρουσιάσει στον Θόλο, όπου «υπάρχει έντονη αντήχηση και βασιζόμαστε πολύ στον λόγο». Δεν έχει σκηνοθετηθεί, ωστόσο, σαν μια «παράσταση δωματίου» αλλά σύμφωνα με τη συνθήκη του ανοιχτού χώρου.
Το θέμα της «εκπαίδευσης» των γυναικών από τους άντρες θίγεται και σε ένα ακόμα κλασικό έργο που είχε ερμηνεύσει η Κατερίνα, το «Σχολείο των Γυναικών» του Μολιέρου. Μπορεί σήμερα οι άντρες να μην προσπαθούν να μας «εκπαιδεύσουν» ή να μας «εξημερώσουν» ανοιχτά, αλλά δεν έχουμε αφήσει πίσω μας τα φαινόμενα της έμφυλης υποτίμησης και, ενίοτε, καταπίεσης. «Ας πούμε, σίγουρα υπάρχουν έμφυλες ανισότητες στην εργασία: οι γυναίκες βγάζουν λιγότερα χρήματα ή σε κάποιες θέσεις εξουσίας είναι πολύ λιγότερες από τους άντρες. Αλλά υπάρχουν και στις προσωπικές σχέσεις, όπου μάλιστα εκφράζονται με έναν αρκετά άμεσο τρόπο, όπως η ενδοοικογενειακή βία.
»Τουλάχιστον σήμερα μια γυναίκα είναι πιο ανοιχτή, ας πούμε, στο να καταγγείλει μια κακοποίηση, αλλά υπάρχει ακόμα συντηρητισμός, για παράδειγμα στο θέμα των αμβλώσεων ή στην αντιμετώπισή της από τη θρησκεία. Η γυναίκα, και με την πιο ευρεία έννοια η θηλυκότητα, βάλλεται ακόμα από πολλές μπάντες».
«Τουλάχιστον σήμερα μια γυναίκα είναι πιο ανοιχτή, ας πούμε, στο να καταγγείλει μια κακοποίηση, αλλά υπάρχει ακόμα συντηρητισμός, για παράδειγμα στο θέμα των αμβλώσεων ή στην αντιμετώπισή της από τη θρησκεία. Η γυναίκα, και με την πιο ευρεία έννοια η θηλυκότητα, βάλλεται ακόμα από πολλές μπάντες».
Αν η «Στρίγγλα» -του Σαίξπηρ ή του Λυγίζου- ήταν υπαρκτό πρόσωπο και ζούσε στο σήμερα, «σίγουρα θα ήταν υπέρμαχος των γυναικείων δικαιωμάτων -της LGBTQ κοινότητας, στο δικαίωμα να ορίζει μια γυναίκα το σώμα της, να μην εξαναγκάζεται να κάνει παιδιά, να αποφασίζει για τη ζωή της- και κατά της έμφυλης ιεραρχίας στην εργασία και στις προσωπικές σχέσεις» πιστεύει η Κατερίνα.
Η ηθοποιός, απόφοιτη της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου και του Τμήματος Φιλολογίας-Γλωσσολογίας του ΕΚΠΑ, γεννήθηκε και πέρασε τα πρώτα έξι χρόνια της ζωής της στη Βοστόνη, στη Μασαχουσέτη (ΗΠΑ). Όταν επέστρεψε μαζί με τους Έλληνες γονείς της στη χώρα μας, δυσκολεύτηκε να προσαρμοστεί. «Δυσκολεύτηκα όχι τόσο με τη γλώσσα, γιατί μιλούσα καλά τα ελληνικά -διευκρινίζει-, αλλά μέχρι να μπω στη σχολική πραγματικότητα της Ελλάδας, να βρω τα πατήματά μου και να αποκτήσω φίλους. Μετά όμως πήγαν κάπως καλύτερα τα πράγματα».
Μικρή, ονειρευόταν πολλά, διαφορετικά επαγγέλματα, ανέκαθεν όμως τη γοήτευε το θέατρο, για το οποίο «είχα εκδηλώσει ενδιαφέρον, μου άρεσε πάρα πολύ όταν πήγαινα σε παραστάσεις, αλλά δεν τολμούσα να φανταστώ τον εαυτό μου ηθοποιό». Ήταν όμως αυτό που την κέρδισε τελικά, όταν μπήκε σε μια ερασιτεχνική ομάδα ως φοιτήτρια Φιλολογίας ακόμα και αποφάσισε να δώσει εξετάσεις στη Δραματική Σχολή του Εθνικού. Στο θέατρο βρήκε «ένα καταφύγιο από τις δυσκολίες της ζωής. Μπορεί να λειτουργήσει ως θεραπεία, με έναν τρόπο – στην αρχή τουλάχιστον, γιατί είναι μια δουλειά με δυσκολίες και χαρές, όπως όλες».
Στο θέατρο βρήκε «ένα καταφύγιο από τις δυσκολίες της ζωής. Μπορεί να λειτουργήσει ως θεραπεία, με έναν τρόπο – στην αρχή τουλάχιστον, γιατί είναι μια δουλειά με δυσκολίες και χαρές, όπως όλες».
Κάποιες χαρές του θεάτρου, ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι δεν τις βρίσκεις εύκολα σε άλλους χώρους: «Υπάρχει το κομμάτι της δημιουργίας, όπου δεν σταματάς να ερευνάς, να εξελίσσεσαι, να ασχολείσαι με την ανθρώπινη ψυχολογία. Είναι σαν να ανοίγεις λίγο τον εαυτό σου και τον αέρα γύρω σου για να χωρέσεις τους άλλους ανθρώπους. Έχει μέσα και το παιχνίδι, που είναι πολύ σημαντικό, γιατί κρατάς ζωντανό το παιδί μέσα σου. Και είναι ομαδική δουλειά». Το τελευταίο κρατάει πιο έντονα από την εμπειρία της συνεργασίας της μέχρι σήμερα με το Εθνικό Θέατρο και με σκηνοθέτες όπως οι Βασίλης Παπαβασιλείου, Γιάννης Μόσχος, Σοφία Βγενοπούλου, Γεωργία Μαυραγάνη, Γιάννης Καλαβριανός. «Δεν μπορεί να γίνει μια παράσταση αν δεν κάνεις πέρα το “εγώ” σου για να συμπράξεις με τους άλλους. Νιώθεις πολύ σημαντικός αλλά και καθόλου σημαντικός κατά μία έννοια. Πρέπει να είσαι ταπεινός στο πώς διαχειρίζεσαι το υλικό σου. Λαμβάνεις χειροκρότημα, αλλά έχει πολύ μόχθο».
Η ίδια νιώθει πολύ τυχερή γιατί, σε αντίθεση με άλλους συναδέλφους της, έχει καταφέρει να βιοπορίζεται από το θέατρο αλλά «υπάρχει πάντα η επισφάλεια του αύριο και ενώ “βγαίνει” ο μήνας δεν μπορώ να κάνω κάποια πράγματα παραπάνω στη ζωή μου. Αλλά αυτό είναι ένα πολύ έντονο πρόβλημα συνολικά της γενιάς μου και της κοινωνίας».
Οι παραστάσεις ολοκληρώνονται στις 20 Ιουλίου και στα άμεσα σχέδιά της μετά είναι οι διακοπές γιατί, όπως το θέτει, «δεν παλεύονται ούτε οι ρυθμοί στην Αθήνα ούτε ό,τι συμβαίνει γύρω μας. Δεν ξέρουμε ως χώρα και ως πλανήτης τι θα μας φέρει η επόμενη ημέρα».
Συναισθήματα όπως ο φόβος και η αβεβαιότητα πυροδοτούνται μέσα της από τα γεγονότα της επικαιρότητας, από τις πυρκαγιές στον ελληνικό χώρο μέχρι τον πόλεμο στην Παλαιστίνη, αλλά και από την απώλεια της εμπιστοσύνης της στους πολιτικούς: «Κατηγορείται ένας υπουργός, μια κυβέρνηση για κάτι, βγαίνει στα κανάλια και παρουσιάζει το άσπρο σαν μαύρο. Το παράλογο σαν κανονικό. Και δεν δέχεται καμία ερώτηση από τους δημοσιογράφους γιατί προφανώς κι αυτοί βρίσκονται σε καθεστώς τρομοκρατίας, φιμώνονται όσοι προσπαθούν να αρθρώσουν ένα λόγο».
«Κατηγορείται ένας υπουργός, μια κυβέρνηση για κάτι, βγαίνει στα κανάλια και παρουσιάζει το άσπρο σαν μαύρο. Το παράλογο σαν κανονικό. Και δεν δέχεται καμία ερώτηση από τους δημοσιογράφους γιατί προφανώς κι αυτοί βρίσκονται σε καθεστώς τρομοκρατίας, φιμώνονται όσοι προσπαθούν να αρθρώσουν ένα λόγο».
Στο θέατρο υπάρχει ελευθερία λόγου;
«Είναι ελπιδοφόρο το ότι έχει τη δύναμη στο τέλος της παράστασης να βγάλει μια σημαία της Παλαιστίνης. Το ότι μπορεί να συνομιλεί άμεσα με κάτι που συμβαίνει. Το θέατρο έχει πολιτικό λόγο, είναι πολιτική πράξη».
Info
Θέατρο στο Πάρκο, Ουίλιαμ Σαίξπηρ, «Το Ημέρωμα της Στρίγγλας», Θόλος, Πάρκο Σταύρος Νιάρχος, ΚΠΙΣΝ, Λεωφ. Συγγρού 364, Καλλιθέα. Ημερομηνίες παραστάσεων: 06/07, 07/07, 09/07, 11/07, 12/07, 14/07, 15/07, 16/07, 18/07, 19/07. Ώρα έναρξης: 21.00. Στην παράσταση στις 11/07 θα υπάρχει ταυτόχρονη διερμηνεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα. Εισιτήρια: 10€ και 15€
Προπώληση: ηλεκτρονικά (www.ticketservices.gr), τηλεφωνικά (210 7234567), εκδοτήριο Ticket Services (Πανεπιστημίου 39).
Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα του ΚΠΙΣN, www.snfcc.org καθώς και στις σελίδες του στα social media @SNFCC.
Ταυτότητα παράστασης
Μετάφραση: Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ. Διασκευή: Έκτορας Λυγίζος. Σκηνοθεσία: Εύα Βλασσοπούλου. Σκηνογράφος: Φιλάνθη Μπουγάτσου. Ενδυματολόγος: Γεωργία Μπούρα. Σχεδιασμός φωτισμών: Δημήτρης Κασιμάτης. Sound design: Brian Coon. Βοηθός Σκηνοθέτη: Μάνος Βαβαδάκης. Ηθοποιοί (αλφαβητικά): Βαγγέλης Αμπατζής, Μάνος Βαβαδάκης, Εύα Βλασσοπούλου, Στέλλα Βογιατζάκη, Παναγιώτης Εξαρχέας, Γρηγόρης Μπαλλάς, Κατερίνα Πατσιάνη, Αινείας Τσαμάτης. Εκτέλεση Παραγωγής: POLYPLANITY Productions / Bίκυ Στρατάκη & Νίκος Χαραλαμπίδης
Η χρήση της μετάφρασης γίνεται με την ευγενική παραχώρηση του Δημήτρη Βίκτωρ. Ευχαριστούμε την Εθνική Λυρική Σκηνή για την παραχώρηση κοστουμιών του Βεστιαρίου και σκηνικών αντικειμένων. Μέγας Δωρητής ΚΠΙΣΝ: Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ)
