Για πρώτη φορά η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών παρουσιάζει στο Μέγαρο Μουσικής μια συναυλία με έναρξη στις δέκα το βράδυ. Με τίτλο «Late Night με την Κ.Ο.Α.» και υπό τη μουσική διεύθυνση της Εσθονής Anu Tali, υπόσχεται μια «μουσική επίσκεψη» στη Γαλλία. Η διεθνούς φήμης μαέστρος, γνωστή για την έντονη εκφραστικότητα και την καθαρότητα της ερμηνείας της, έχει διευθύνει σημαντικές ορχήστρες παγκοσμίως και έχει υπάρξει μουσική διευθύντρια της Sarasota Orchestra στις ΗΠΑ.
Το ρεπερτόριο περιλαμβάνει το σουρεαλιστικό «Βόδι στη Στέγη» του Ντάριους Μιγιό, το δεξιοτεχνικό «Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 2» του Καμίγ Σαιν-Σανς με σολίστ τη γοητευτική και δεξιοτέχνιδα πιανίστα Νεφέλη Μούσουρα, και δύο έργα του Ζακ Ιμπέρ –το «Concertino da camera» και το «Divertissement»– με σολίστα τον διακεκριμένο σαξοφωνίστα Στάθη Μαυρομάτη. Οι ερμηνευτές, καταξιωμένοι στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, θα αναδείξουν τις λεπτές αποχρώσεις και την εκφραστική πολυμορφία της γαλλικής μουσικής από τον 19ο έως το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, σε μια βραδιά που υπόσχεται συγκίνηση, ευφορία και που θα ολοκληρωθεί ιδανικά με το κρασί Pétale de Rose, μια ευγενική προσφορά του Château La Tour de l’ Évêque.
Λίγο πριν από τη συναυλία, οι δύο γυναίκες της, Anu Tali και Νεφέλη Μούσουρα, μίλησαν στο Marie Claire για την πρόοδο που έχει σημειωθεί στον χώρο τους στην ανατροπή των έμφυλων στερεοτύπων και διακρίσεων, για την προσωπική σχέση τους με τον ήχο και τη σιωπή και τις προσδοκίες τους από την ιδιαίτερη αυτή βραδιά.
Anu Tali: «Να ζεις και να αφήνεις τους άλλους να ζουν, αυτό τον κόσμο θέλω»
Τι σας γοητεύει περισσότερο στη γαλλική μουσική παράδοση του 19ου και του 20ου αιώνα;
«Η γαλλική πολιτιστική κληρονομιά και επιρροή υπήρξε βαθιά όχι μόνο στη μουσική αλλά σε κάθε μορφή τέχνης. Η μετάβαση από τον Ρομαντισμό στον Ιμπρεσιονισμό άνοιξε τον δρόμο σε αβανγκάρντ κινήματα που ακολούθησαν. Η γαλλική μουσική έχει αυτόν το χαρακτηριστικό γαλλικό ήχο που δημιούργησαν εμβληματικές προσωπικότητες όπως οι Fauré, Debussy, Ravel, φέρνοντας ανανεωτικές αλλαγές μετά την κυριαρχία της γερμανικής μουσικής».
Έχετε διευθύνει κάποιες από τις κορυφαίες σε όλο τον κόσμο ορχήστρες. Πώς βιώνετε κάθε νέα συνεργασία, όπως αυτή με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών;
«Οι άνθρωποι είναι πάντα άνθρωποι, σε οποιαδήποτε κατάσταση ή πολιτιστικό πλαίσιο κι αν τους συναντήσεις. Διαφέρουν μεταξύ τους αλλά συχνά απηχούν εμάς τους ίδιους. Νομίζω λοιπόν ότι μια καλή αφετηρία σε κάθε ορχήστρα που συναντάς είναι να έρθεις με ανοιχτό μυαλό και μουσικό επαγγελματισμό. Αναπόφευκτα όμως με κάποιες ορχήστρες συνδέεσαι περισσότερο: όταν συμβαίνει αυτό η ικανοποίησή σου είναι μεγάλη και το αποτέλεσμα πάνω στη σκηνή, σπουδαίο.
»Ανυπομονώ να συνεργαστώ με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών! Έχω πολλές αγαπημένες αναμνήσεις με Έλληνες συνεργάτες και φίλους με τους οποίους έχω ταξιδέψει και απολαύσει διαφορετικούς προορισμούς της Ελλάδας και την πλούσια ιστορία του πολιτισμού της. Ελπίζω τώρα να γνωρίσω ακόμα περισσότερους υπέροχους ανθρώπους και να μάθω από αυτούς».
«Μια καλή αφετηρία σε κάθε ορχήστρα που συναντάς είναι να έρθεις με ανοιχτό μυαλό και μουσικό επαγγελματισμό. Αναπόφευκτα όμως με κάποιες ορχήστρες συνδέεσαι περισσότερο: όταν συμβαίνει αυτό η ικανοποίησή σου είναι μεγάλη και το αποτέλεσμα πάνω στη σκηνή, σπουδαίο.»
Πώς θα περιγράφατε τη σχέση σας με τον ήχο και τη σιωπή – δύο έννοιες θεμελιώδεις για κάθε μαέστρο;
«Ο ήχος περιβάλλει, θα έλεγα, την ύπαρξη όλων των ανθρώπων. Οι διαφορετικές κινήσεις των χεριών και τρόποι διεύθυνσης μιας ορχήστρας μπορεί να πυροδοτήσουν και να δημιουργήσουν διαφορετικούς ήχους. Είναι το στοιχείο που με ιντριγκάρει περισσότερο.
»Ο ήχος πηγάζει από τη σιωπή. Ως Εσθονή μουσικός που έχω εργαστεί στενά με τον συμπατριώτη μου και διακεκριμένο συνθέτη Arvo Pärt (ο οποίος φέτος γιορτάζει τα 90α γενέθλιά του) έχω μάθει πολλά από αυτή τη συνεργασία. Μέσα από τη μουσική του έχει διδάξει τον κόσμο ότι η σιωπή είναι καθοριστική και πως ένας ήχος που ερμηνεύεται όμορφα μπορεί να είναι ό,τι πιο σημαντικό. Αλλά αυτό εφαρμόζεται στα πάντα. Ακόμα και όταν απαγγέλλουμε ένα ποίημα, έχουν σημασία ο ρυθμός που ακολουθούμε, η έμφαση που δίνουμε σε φράσεις, οι μικροδιαφορές που μπορεί να αλλάξουν αρκετά το νόημά του. Η μουσική δεν διαφέρει πολύ. Δουλεύουμε με τη σιωπή και με τους χρωματισμούς για να υπογραμμίσουμε και να μεταφέρουμε νοήματα».
Στην καλλιτεχνική προσέγγισή σας πού βρίσκετε την ισορροπία ανάμεσα στο συναίσθημα και την πειθαρχία;
«Πιστεύω ότι το συναίσθημα είναι αναπόφευκτα σημαντικό για τη δημιουργία μουσικής. Αλλά ως διευθυντής ορχήστρας δεν πρέπει να αφήσεις να σε κυριεύσει σε βαθμό που θα χάσεις την επαφή και τον έλεγχο της πραγματικότητας. Όπως λέμε αστειευόμενοι, δεν θέλεις να καταλήξεις να είσαι εκείνος που απολαμβάνει περισσότερο από όλους την ερμηνεία! Στην τελική, στόχος μας είναι το κοινό. Επομένως, επιδιώκω να διατηρώ μια υγιή ισορροπία και, ελπίζω, τα πόδια μου σε επαφή με το έδαφος».
«Το συναίσθημα είναι αναπόφευκτα σημαντικό για τη δημιουργία μουσικής. Αλλά ως διευθυντής ορχήστρας δεν πρέπει να αφήσεις να σε κυριεύσει σε βαθμό που θα χάσεις την επαφή και τον έλεγχο της πραγματικότητας. Όπως λέμε αστειευόμενοι, δεν θέλεις να καταλήξεις να είσαι εκείνος που απολαμβάνει περισσότερο από όλους την ερμηνεία!»
Έχουν βελτιωθεί οι συνθήκες για τις γυναίκες μέσα στα τελευταία χρόνια στον χώρο σας; Αν ναι, τι πιστεύετε πώς έχει συνεισφέρει σε αυτή την αλλαγή;
«Α, ο κόσμος έχει αλλάξει ριζικά! Αυτό πιστεύω ότι οφείλεται στο γεγονός ότι πλέον υπάρχουν πάρα πολλές γυναίκες μαέστροι, οι οποίες έχουν αποδείξει ότι είναι εξαιρετικές στη δουλειά τους. Και όχι μόνο μαέστροι: υπάρχουν και σπουδαίες συνθέτριες και καλλιτέχνιδες όλων των ειδών. Επίσης είμαι ευγνώμων προς τη νέα γενιά γιατί έχει πιο υγιές και ανοιχτό μυαλό, ανοίγοντας ισότιμες ευκαιρίες για όλους ανεξαιρέτως. Σε αυτό τον κόσμο θέλω να ζω, και αυτό λέω στον εαυτό μου: να ζω και να αφήνω τους άλλους να ζουν. Αυτό το ταλέντο είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας».
Νεφέλη Μούσουρα: «Ελπίζω αυτό που γεννιέται την ώρα της συναυλίας να βοηθήσει τον καθένα να φύγει διαφορετικός άνθρωπος»
Ως Ελληνίδα πιανίστα με διεθνή πορεία, τι σημαίνει για εσάς η συνεργασία με μια μαέστρο όπως η Anu Tali;
«Η Anu είναι μία από τις πιο αναγνωρισμένες γυναίκες μαέστρους του 21ου αιώνα και ανυπομονώ να τη γνωρίσω από κοντά και να συνυπάρξουμε μουσικά στις πρόβες μας!
»Για μένα, αυτή η συνάντηση δύο γυναικών στη σκηνή —της σολίστ και της διευθύντριας ορχήστρας— φέρει μια ιδιαίτερη ενέργεια. Η Γυναίκα συμβολίζει την ανθρωπιά, την αποδοχή, την τρυφερότητα, την αλληλεγγύη. Θέλω να πιστεύω ότι η μουσική μπορεί να μας οδηγήσει προς αυτή την κατεύθυνση μέσα από τέτοιες συναντήσεις».
Ποιο στοιχείο της μουσικής του Σαιν-Σανς σάς συγκινεί περισσότερο;
«Ο Σαιν-Σανς έχει μια μοναδική ικανότητα να συνδυάζει το λυρικό με το δραματικό, την κομψότητα με το πάθος. Στο Δεύτερο Κοντσέρτο για Πιάνο με συγκινεί περισσότερο αυτός ο διάλογος ανάμεσα στο φως και στη σκιά, τη χάρη και την ελαφράδα με την ψυχική ένταση. Μα πάνω απ’ όλα, ολόκληρο το κοντσέρτο διακατέχει μια αίσθηση ότι υπαινίσσεται κάθε τι, και αυτό, αν μη τι άλλο, είναι μια υπέροχη πρόκληση.
»Το έργο ξεκινά με μια απροσδόκητη, σχεδόν αυτοσχεδιαστική ατμόσφαιρα, σαν να ψιθυρίζει κάτι στο αυτί σου, και μετά σε παρασέρνει σε ένα ταξίδι γεμάτο συναίσθημα και χρώμα. Η μουσική του Σαιν-Σανς είναι πάντα κομψή, αλλά κάτω από αυτή την κομψότητα κρύβεται μια βαθιά ανθρωπιά και μια τρυφερότητα που απευθύνεται στο πιο ευαίσθητο μέρος του εαυτού μας».
«Η συνάντηση δύο γυναικών στη σκηνή —της σολίστ και της διευθύντριας ορχήστρας— φέρει μια ιδιαίτερη ενέργεια. Η Γυναίκα συμβολίζει την ανθρωπιά, την αποδοχή, την τρυφερότητα, την αλληλεγγύη. Θέλω να πιστεύω ότι η μουσική μπορεί να μας οδηγήσει προς αυτή την κατεύθυνση μέσα από τέτοιες συναντήσεις.»
Η έννοια του Late Night Concert δίνει έναν πιο προσωπικό χαρακτήρα στη βραδιά. Πώς επηρεάζει αυτό τη δική σας ερμηνεία;
«Το Late Night Concert έχει κάτι μαγικό. Όταν παίζεις αργά το βράδυ υπάρχει πάντα μια διαφορετική ατμόσφαιρα — και πιστεύω ότι οι άνθρωποι θα έρθουν με άλλη χαλαρότητα, αφήνοντας το άγχος της ημέρας έξω από την αίθουσα.
»Η νύχτα ευαισθητοποιεί, κατά κάποιον τρόπο, τις συναισθηματικές μας κεραίες και πιστεύω ότι θα νιώσουμε πιο ελεύθεροι να αφουγκραστούμε τη στιγμή, να αφήσουμε τη μουσική να μιλήσει με έναν πιο οικείο, πιο διαλογικό τρόπο. Είναι σαν να μοιράζεσαι κάτι πολύτιμο με φίλους, σαν να προσκαλείς τους ακροατές σε ένα ταξίδι που είναι τόσο δικό τους όσο και των μουσικών.
»Παίζω πάντα με την ελπίδα ότι αυτό που γεννιέται την ώρα της συναυλίας βοηθά τον καθένα να φύγει από αυτήν διαφορετικός άνθρωπος. Και το Late Night Concert, με την ιδιαίτερη ατμόσφαιρά του, κάνει αυτή τη μεταμόρφωση ακόμη πιο πιθανή».
«Η νύχτα ευαισθητοποιεί, κατά κάποιον τρόπο, τις συναισθηματικές μας κεραίες και πιστεύω ότι θα νιώσουμε πιο ελεύθεροι να αφουγκραστούμε τη στιγμή, να αφήσουμε τη μουσική να μιλήσει με έναν πιο οικείο, πιο διαλογικό τρόπο. Είναι σαν να μοιράζεσαι κάτι πολύτιμο με φίλους, σαν να προσκαλείς τους ακροατές σε ένα ταξίδι που είναι τόσο δικό τους όσο και των μουσικών.»
Έχουν αλλάξει προς το καλύτερο οι συνθήκες για τις γυναίκες στο χώρο σας τα τελευταία χρόνια και αν ναι, πού πιστεύετε ότι οφείλεται αυτό;
«Πιστεύω ότι έχουν αρχίσει να αλλάζουν, αν και ο δρόμος είναι ακόμη μακρύς. Ο χώρος της κλασικής μουσικής, όπως και πολλοί άλλοι, κουβαλάει ιστορικά βάρη και στερεότυπα που χρειάζεται χρόνο και συνειδητή προσπάθεια για να ξεπεραστούν.
»Αυτό που βλέπω να αλλάζει είναι η ορατότητα. Όλο και περισσότερες γυναίκες καταλαμβάνουν σημαντικές θέσεις — όχι μόνο ως σολίστ αλλά και ως διευθύντριες ορχηστρών, συνθέτριες, παραγωγοί. Και αυτή η ορατότητα είναι καθοριστική, γιατί δείχνει στις νέες γενιές ότι όλα είναι δυνατά, ότι η μεγάλη τέχνη είναι απόλυτα δημοκρατική και ανήκει σε όλους και σε καθένα από εμάς ξεχωριστά.
»Πιστεύω ότι αυτή η αλλαγή οφείλεται σε έναν συνδυασμό παραγόντων: την επιμονή και το ταλέντο των γυναικών που δεν σταμάτησαν ποτέ να πιστεύουν στον εαυτό τους, την ευαισθητοποίηση του κοινού και των θεσμών, και την αποδοχή ότι η ποικιλομορφία —σε όλα τα επίπεδα— εμπλουτίζει την τέχνη.
»Παρ’ όλα αυτά, εξακολουθώ να θεωρώ ότι η αξία του καλλιτέχνη δεν κρίνεται από το φύλο του, αλλά από την ειλικρίνεια και το βάθος με το οποίο υπηρετεί την τέχνη».
Info
Τιμές εισιτηρίων: 35€, 25€, 20€, 15€ και 10€ (εκπτωτικό). Περισσότερα για τη συναυλία εδώ. Online αγορά εισιτηρίων εδώ.
