Η έμφυλη βία στις γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας παραμένει μια σιωπηλή και συχνά αόρατη πραγματικότητα. Παρότι οι γυναίκες 65+ αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο ενδοοικογενειακής βίας, οι εμπειρίες τους σπάνια καταγράφονται και ακόμη πιο σπάνια γίνονται αντικείμενο δημόσιας συζήτησης. Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών που τιμάται κάθε χρόνο στις 25 Νοεμβρίου, η νέα καμπάνια του Κέντρου Διοτίμα, επικεντρώνεται σε ένα ζήτημα που για δεκαετίες μένει στο σκοτάδι και έρχεται ξανά στο προσκήνιο.
Το Κέντρο Διοτίμα, η γυναικεία μη κερδοσκοπική οργάνωση που δρα από το 1989 σε θέματα έμφυλης βίας και ισότητας, έχει υποστηρίξει χιλιάδες γυναίκες ώστε να σπάσουν τον κύκλο της κακοποίησης. Μόνο μέσα στο 2024, πάνω από 850 γυναίκες έλαβαν ψυχοκοινωνική, επαγγελματική και νομική υποστήριξη. Ο οργανισμός παραμένει ο μοναδικός στην Ελλάδα που παρέχει εξειδικευμένη νομική βοήθεια και πλήρη κάλυψη δικαστικών εξόδων σε γυναίκες με περιορισμένους πόρους.
Οι ηλικιωμένες γυναίκες βιώνουν τη συχνότερη μορφή έμφυλης βίας
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat (2024), μία στις τέσσερις γυναίκες ηλικίας 65–74 ετών στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υποστεί κάποια μορφή βίας. Η πιο συχνή μορφή είναι η ενδοοικογενειακή, με δράστες κυρίως συζύγους ή συντρόφους.
Στην Ελλάδα, σχεδόν μία στις τρεις γυναίκες άνω των 65 έχει υποστεί βία, ενώ το 38% των γυναικοκτονιών της περιόδου 2021–2023 είχε θύματα γυναίκες αυτής της ηλικιακής ομάδας. Πρόκειται για σχεδόν 4 στις 10 γυναικοκτονίες, ένα ποσοστό που δείχνει πόσο έντονα παραμένει το φαινόμενο.
Η νέα καμπάνια για τις επιζώσες 65+ και η ταινία με τη Ναταλία Τσαλίκη
Η νέα καμπάνια του Κέντρου Διοτίμα δίνει για πρώτη φορά τόσο ξεκάθαρα φωνή στις γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας που βιώνουν βία. Με το μήνυμα «ποτέ δεν είναι αργά για να ξεφύγεις από την κακοποίηση», η ταινία παρουσιάζει την καθημερινότητα μιας γυναίκας εγκλωβισμένης σε έναν χρόνια κακοποιητικό γάμο: ένα σπίτι γεμάτο φόβο, σιωπή και μοναξιά. Όταν η πόρτα ανοίγει και το φως μπαίνει μέσα, η γυναίκα αποφασίζει να κάνει το επόμενο βήμα προς την ασφάλεια.
Την ταινία υπογράφει η Ελίνα Ψύκου, με πρωταγωνίστρια τη Ναταλία Τσαλίκη, οι οποίες συμμετέχουν αφιλοκερδώς.
Γιατί οι ιστορίες ηλικιωμένων γυναικών παραμένουν αόρατες;
Η έμφυλη βία στην τρίτη ηλικία δεν καταγράφεται συστηματικά, καθώς οι περισσότερες έρευνες επικεντρώνονται σε γυναίκες «αναπαραγωγικής ηλικίας». Η συνθήκη αυτή οδηγεί σε έλλειψη εξειδικευμένων υπηρεσιών και μηχανισμών προστασίας, αφήνοντας τις μεγαλύτερες γυναίκες εκτεθειμένες.
Η βία συχνά έχει διάρκεια δεκαετιών. Καθώς οι δράστες μεγαλώνουν, η σωματική κακοποίηση αντικαθίσταται από ψυχολογική πίεση, οικονομικό έλεγχο ή παραμέληση. Σε πολλές περιπτώσεις, δράστες είναι γιοι, εγγονοί ή άλλοι συγγενείς, ιδιαίτερα όταν η γυναίκα χρειάζεται φροντίδα, γεγονός που την καθιστά ακόμη πιο ευάλωτη.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Τα εμπόδια στην αναζήτηση βοήθειας
Οι ηλικιωμένες γυναίκες συχνά δεν απευθύνονται σε υπηρεσίες υποστήριξης, λόγω:
- οικονομικής εξάρτησης
- απώλειας αυτονομίας
- φόβου μοναξιάς
- ντροπής ή ενοχής
- εσωτερικευμένων στερεοτύπων
- προβλημάτων υγείας που δυσκολεύουν τη φυγή
- έλλειψης καταρτισμένων επαγγελματιών που αναγνωρίζουν τα σημάδια βίας
Είναι χαρακτηριστικό ότι μόλις ένα μικρό ποσοστό των γυναικών 65+ ζητά βοήθεια. Στο Κέντρο Διοτίμα, την περίοδο 2022–2025 απευθύνθηκαν 70 γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας – μόλις το 7,4% των συνολικών περιστατικών.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Πρωτοβουλίες για τις γυναίκες άνω των 55
Το 2025 υλοποιείται το πρόγραμμα VOICEOver55+, που περιλαμβάνει ομάδες ενδυνάμωσης σε δήμους της Αττικής, έρευνα για την έμφυλη βία στις μεγαλύτερες ηλικίες, ενημερωτική καμπάνια και διαδραστικά εργαστήρια για bystanders. Στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα πραγματικό πλαίσιο προστασίας για τις γυναίκες της τρίτης ηλικίας, με υπηρεσίες που αναγνωρίζουν τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες τους.
