Η Eurovision ήταν πάντα κάτι περισσότερο από ένας απλός διαγωνισμός τραγουδιού: ένας ετήσιος εορτασμός πολιτιστικής πολυμορφίας, μια χρωματιστή -κιτς μεν- γιορτή που ενώνει φωνές και ανθρώπους, δε. Το φετινό φεστιβάλ στη Βασιλεία της Ελβετίας, όμως, μοιάζει περισσότερο με ναρκοπέδιο πολιτικής διαμάχης, κοινωνικής πόλωσης και θεσμικών αντιφάσεων.
Διπλά στάνταρ και ο αποκλεισμός που… δεν ήρθε
Περισσότεροι από 70 πρώην καλλιτέχνες της Eurovision απηύθυναν ανοιχτή επιστολή ζητώντας τον αποκλεισμό του Ισραήλ λόγω του πολέμου στη Γάζα, κατηγορώντας την Ευρωπαϊκή Ραδιοτηλεοπτική Ένωση (EBU) για «δύο μέτρα και δύο σταθμά». Η σύγκριση με τον αποκλεισμό της Ρωσίας το 2022, μετά την εισβολή της στην Ουκρανία, ήταν αναπόφευκτη. «Αν βομβαρδίζεις, αποκλείεσαι», είπε εύστοχα η Thea Garrett, εκπρόσωπος της Μάλτας το 2010.
Η EBU, ωστόσο, επέλεξε να σταθεί σε μια γραμμή ουδετερότητας, επιτρέποντας τη συμμετοχή του Ισραήλ μέσω του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα ΚΑΝ, αποστασιοποιώντας τον διαγωνισμό από την ίδια την κυβέρνηση της χώρας. Όμως για πολλούς, αυτή η διάκριση είναι προσχηματική. Όπως σημείωσαν και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελβετία, είναι δύσκολο να αγνοηθεί η κλίμακα της καταστροφής στη Γάζα – με πάνω από 50.000 θανάτους σύμφωνα με Παλαιστινιακές πηγές – όταν γίνεται λόγος για «πολιτική ουδετερότητα».
Η φετινή εκπρόσωπος του Ισραήλ, Yuval Raphael, επιζήσασα της σφαγής στο φεστιβάλ Nova της 7ης Οκτωβρίου, κουβαλά η ίδια μια πολιτική αφήγηση που θέτει σε αμηχανία ακόμα και τους πιο καλόπιστους φαν του θεσμού.
Οι σημαίες που (δεν) επιτρέπονται
Από το 2025, οι καλλιτέχνες και τα μέλη των αποστολών θα μπορούν να εμφανίζονται μόνο με τις επίσημες εθνικές σημαίες των χωρών τους στην κεντρική σκηνή, το Green Room και την τελετή έναρξης, οι οποίες θα τους παραχωρούνται από τον ελβετικό φορέα SRG SSR. Η νέα ρύθμιση ουσιαστικά απαγορεύει οποιαδήποτε άλλη μορφή σημαιοφορίας – όπως οι ΛΟΑΤΚΙ+ σημαίες, περιλαμβανομένης της non-binary σημαίας που είχε προκαλέσει αντιδράσεις στην προηγούμενη διοργάνωση, με το Nemo να καταγγέλλει την απαγόρευσή της.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Η φετινή αυστηροποίηση πλήττει ανοιχτά ΛΟΑΤΚΙ+ καλλιτέχνες, όπως η Μαλτέζα Miriana Conte, ο Αυστριακός JJ και η Φινλανδή Erika Vikman, που χάνουν τη δυνατότητα να εκφράσουν την ταυτότητά τους ορατά μέσω των συμβόλων τους.
Η απόφαση αυτή ήρθε ως απάντηση σε προηγούμενες εντάσεις, όπως το πρόστιμο στην Ισλανδία το 2019 για την προβολή παλαιστινιακού κασκόλ ή την παρατήρηση στην Αρμενία το 2016 για τη σημαία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Όμως για πολλούς, η απαγόρευση των rainbow flags δεν είναι απλώς ένα τεχνικό ζήτημα — είναι μια βαθιά συμβολική υποχώρηση από την παράδοση της Eurovision ως ασφαλούς χώρου για την LGBTQ+ κοινότητα, δηλαδή τους πιο φανατικούς της οπαδούς. Η EBU δικαιολογεί τη νέα πολιτική ως προσπάθεια «σαφήνειας και ισορροπίας μεταξύ της ελευθερίας έκφρασης και των κανονισμών», χωρίς ωστόσο να έχουν ανακοινωθεί οι κυρώσεις σε περίπτωση παραβίασης.
Η ελβετική οργάνωση Pink Cross εξέφρασε την απογοήτευσή της, λέγοντας ότι «η Eurovision είναι εορτασμός αλληλεγγύης και αποδοχής», και η απαγόρευση αποτελεί «χαστούκι». Το αίτημα του ολλανδικού AVROTROS να επιτραπούν οι σημαίες υπερηφάνειας απορρίφθηκε με το αιτιολογικό ότι είναι «πολύ βεβιασμένο» να αλλάξουν οι κανόνες την τελευταία στιγμή.
Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί πως ενώ οι συμμετέχοντες καλούνται να περιοριστούν, το κοινό απολαμβάνει μεγαλύτερη ελευθερία. Η φετινή διοργάνωση επιτρέπει στους θεατές να φέρουν οποιαδήποτε σημαία ή πανό στους χώρους της Eurovision – συμπεριλαμβανομένων των ΛΟΑΤΚΙ+ συμβόλων και της παλαιστινιακής σημαίας, η οποία ήταν απαγορευμένη το 2024. Η μόνη προϋπόθεση είναι η συμμόρφωση με την ελβετική νομοθεσία και τους κανονισμούς ασφαλείας.
Μια “ενότητα” υπό αίρεση
Το φετινό σύνθημα του διαγωνισμού, «Ενωμένοι μέσω της μουσικής», ακούγεται πια ειρωνικό. Αντιμέτωπη με έναν κόσμο που αλλάζει και διεκδικεί ξεκάθαρες θέσεις από τα θεσμικά του όργανα, η EBU μοιάζει εγκλωβισμένη σε μια αμήχανη προσπάθεια να ισορροπήσει ανάμεσα σε πολιτικές πιέσεις, διεθνείς συγκρούσεις και τη διατήρηση μιας απολιτίκ ψευδαίσθησης.
Ο διευθυντής της Eurovision, Μάρτιν Γκριν, εξέφρασε την ελπίδα του πως «ο διαγωνισμός μπορεί να γίνει ένας πρόσκαιρος χώρος χαράς και ξεγνοιασιάς». Μα ίσως αυτό να είναι πλέον ουτοπία. Γιατί όταν η μουσική φιμώνεται με κανονισμούς και η αλληλεγγύη εν μέσω πολέμου ποινικοποιείται, το μήνυμα δεν είναι ενότητα – αλλά αποξένωση.
Το κοινό, ιδίως οι πιο νέες γενιές που έχουν μεγαλώσει με τις αξίες της ορατότητας και της πολιτικής συνείδησης, δυσκολεύεται να αναγνωρίσει τη Eurovision που κάποτε αγάπησε. Έναν θεσμό που τώρα καλείται να αποδείξει αν μπορεί πραγματικά να σταθεί στο ύψος των καιρών — ή αν θα επιλέξει να παραμείνει ένα εντυπωσιακό, αλλά αποστειρωμένο σόου.
Από την Πετρίνα Κίτη
