Τι σημαίνει για σας Μάνη; Τι σημαίνει για σας οικογένεια;
Μάνη σημαίνει καλοκαίρι, γιαγιά Διαμάντω, παράδοση, παιδικά χρόνια, οικογένεια, ελιές, λάδι, πέτρινα σπιτάκια. Δεν μεγάλωσα εκεί, όμως εκεί πέρασα όλα μου τα καλοκαίρια. Εκεί και στην Καλαμάτα. Οικογένεια για μένα σημαίνει αγάπη, στήριξη, πολλές δυσκολίες, αλλά και πολύ γέλιο.
Πότε μπαίνει ο χορός στη ζωή σας; Τι θεωρείται σταθμό στην καριέρα σας;
Στα 16 μου αποφάσισα να σταματήσω την ενόργανη γυμναστική. Εκανα πρωταθλητισμό και είχα ψηλώσει πλέον αρκετά για το άθλημα. Επρεπε να βρω κάτι άλλο. Ο χορός μπήκε σιγά-σιγά στη ζωή μου – και όχι ευχάριστα. Είχα διαφορετική κουλτούρα από αυτήν του μπαλέτου. Με δυσκόλευε το ότι η θηλυκότητα ήταν συνυφασμένη με τη χάρη και ένα αψεγάδιαστο πρότυπο ομορφιάς και όχι, για παράδειγμα, με τη δύναμη ή οτιδήποτε πρωτόγονο. Με ενοχλούσε πολύ το ροζ, ότι κάτι πρέπει να είναι όμορφο βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων για την ομορφιά. Βρήκα όμως τον τρόπο μου να αγαπήσω το χορό. Με μαγεύει η έρευνα της κίνησης. Πόσες μικρότερες και περισσότερες κινήσεις μπορούν να χωρέσουν ανάμεσα στο 1 και το 2. Οταν το ανακάλυψα αυτό απελευθερώθηκα. Σταθμός στην πορεία μου ήταν η ίδρυση της ομάδας RootlessRoot που έχουμε με τον Γιόζεφ, τον άνδρα μου. Είναι υπέροχο να δημιουργείς κάτι δικό σου που σου δίνει την ελευθερία να ακολουθήσεις το δικό σου δρόμο και ταυτόχρονα να έχεις την ευθύνη για όλα.
Είστε μια οικογένεια χορευτών. Στα μάτια μου τα παιδιά σας ζουν μια ονειρεμένη ζωή, περιστοιχισμένα από καλλιτεχνικά δρώμενα. Είναι έτσι;
Δεν ξέρω αν τα παιδιά το βλέπουν έτσι. Θα πρέπει να τα ρωτήσετε! Ή θα πρέπει να περιμένουμε να μεγαλώσουν και τότε να δούμε αν ο τρόπος που ζούμε μαζί τους τα βοήθησε σε κάτι. Σίγουρα βλέπουν πολύ χορό, πολλές πρόβες και παραστάσεις. Αλλά ξέρω ότι επειδή ταξιδεύουμε συνέχεια τους λείπουμε πολύ. Οπότε μπορεί να έχουν και τη χειρότερη γνώμη για το χορό, γιατί τους στερεί τους γονείς τους, δεν ξέρω πραγματικά. Βλέπουν όμως ότι είμαστε χαρούμενοι με αυτό που κάνουμε, πόσο το αγαπάμε και θέλω να πιστεύω ότι και στη ζωή τους θα κάνουν κι αυτά κάτι που αγαπούν πολύ.
Πόσο εύκολο είναι για έναν Ελληνα χορευτή να έχει τη δική σας (να σπουδάσει και να καταξιωθεί και στο εξωτερικό) πορεία;
Καθόλου εύκολο. Χρειάζεται επιμονή και υπομονή. Είμαστε πολλοί στο χώρο και όποιος θέλει να ξεχωρίσει πρέπει να δουλέψει πολύ το σώμα και την κίνησή του. Διδάσκω σε πολλή μέρη της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ασίας. Ο τρόπος που δουλεύουμε με το σώμα μας είναι καθοριστικός σε ό,τι κι αν κάνουμε. Αν δεν βλέπουμε σε βάθος τα πράγματα και λειτουργούμε χωρίς σκέψη ή μόνο μηχανικά αντιγράφοντας στυλ, τάσεις κ.λπ., οδηγούμαστε σε κινητικά μοτίβα που δεν εκφράζουν τις δικές μας ανάγκες και το πιθανότερο είναι να μη λειτουργήσουν στο σώμα μας. Ο κάθε χορευτής, όπως κάθε άνθρωπος, πρέπει να βρει την κίνησή του, τη φωνή του δηλαδή. Αυτή τη στιγμή επικρατούν συστήματα σκέψης και προσέγγισης στο σύγχρονο χορό, εκπαιδευτικά και καλλιτεχνικά, αλλά και στο training ανθρώπων που γενικά ασχολούνται με την κίνηση, είτε επαγγελματικά είτε όχι, που θεωρώ ότι πρέπει να αμφισβητηθούν. Υπάρχουν πολλές τάσεις, πολλές μόδες, αλλά δεν ξέρω κατά πόσο μπορούν να βοηθήσουν πραγματικά τους ανθρώπους να αναπτυχθούν, να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους και να γεράσουν συνεχίζοντας να κάνουν αυτό που αγαπούν.
Πραγματοποιήσατε το όνειρό σας με τη δημιουργία του σχήματος RootlessRoot; Ποιοι είναι οι στόχοι που έχετε θέσει με το Fighting Monkey Practice και τι συμβολισμούς εμπεριέχουν τα ονόματα των δύο αυτών δημιουργημάτων σας;
Η RootlessRoot είναι το όχημα για να κάνουμε αυτά που ονειρευόμαστε σε καλλιτεχνικό επίπεδο, να εξερευνήσουμε τις δυνατότητές μας. Το όνομα, δηλαδή άρριζη ρίζα, δηλώνει ότι όσο το ψάχνεις τόσο πιο βαθιά πρέπει να σκάψεις – και αυτό δεν έχει τέλος. To Fighting Monkey Practice είναι μια πρακτική που δημιουργήσαμε με τον Γιόζεφ και η οποία προέκυψε από τη βαθιά ανάγκη να κρατάμε ζωντανό το πάθος για την τέχνη μας και τη ζωή. Είναι μια πρακτική ανθρώπινης ανάπτυξης μέσω της κίνησης, μέσω ανορθόδοξων καταστάσεων, που σε βοηθά να διατηρείς νέο το νευρικό σου σύστημα και το σώμα σου για να βρίσκεις λύσεις τόσο ως προς την επιβίωση όσο και ως προς τη δημιουργικότητα. Βασίστηκε στο ερώτημα που θέσαμε στον εαυτό μας: πώς εξασκείσαι/προπονείσαι/δουλεύεις σήμερα αφού δε γνωρίζεις τι θα φέρει το αύριο; Τι είναι αυτό δηλαδή για το οποίο προετοιμάζεσαι τελικά;
Με τι κριτήριο διαλέγετε τις παραστάσεις που θα δούμε στο Φεστιβάλ της Καλαμάτας, σε τι εστιάζει το φετινό πρόγραμμα και τι θα θέλατε να αποκομίζει, ιδανικά, ένας θεατής του φεστιβάλ;
Κατατίθενται πάρα πολλές προτάσεις κάθε χρόνο στο φεστιβάλ. Αρχικά να σας πω ότι τις βλέπω όλες. Φέτος λάβαμε πάνω από 300 προτάσεις. Η τελική επιλογή είναι συνάρτηση πολλών πραγμάτων. Οι περιορισμοί μου, και κατ’ επέκταση τα κριτήριά μου, είναι καλλιτεχνικοί, οικονομικοί, τεχνικοί, το κατά πόσο θεωρώ ότι τα έργα είναι για την Κεντρική Σκηνή ή για πιο μικρή κλίμακα, η διαθεσιμότητα των καλλιτεχνών και η ευελιξία τους για τις ημερομηνίες του φεστιβάλ, η διαμόρφωση μιας κεντρικής ιδέας, ο συνδυασμός των έργων με το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, η τήρηση του στρατηγικού μας σχεδιασμού κ.ά. Φυσικά παίζει ρόλο το προσωπικό μου κριτήριο. Επίσης, ορισμένοι καλλιτέχνες που έρχονται είναι προσκεκλημένοι που θέλω οπωσδήποτε να δει το κοινό. Στο πλαίσιο της δουλειάς μου είναι επίσης η παρακολούθηση ξένων φεστιβάλ για συνεργασία με δικές τους παραστάσεις, όπως και η συνεργασία με άλλα φεστιβάλ και σκηνές της Ελλάδας. Αντιμετωπίζω το φεστιβάλ ως ένα συνολικό έργο τέχνης. Φέτος, λόγω των 25 χρόνων ασχολούμαστε με το μεγάλο θέμα Χρόνος. Εχουμε καλέσει προσωπικότητες της τέχνης που έχουν αφήσει το αποτύπωμά τους όπως ο Ακραμ Καν και ο Μπέλα Ταρ, αλλά και νέα ταλέντα με πολύ αξιόλογη πορεία. Δημιουργούμε μία ολοκληρωμένη εμπειρία για τους θεατές. Ως πιο βασική συνεισφορά μας όμως θεωρώ τις παραστάσεις για όλο το κοινό. Παιδιά και μεγάλους. Τα παιδιά είναι οι αυριανοί θεατές και για να βλέπουν στο μέλλον χορό πρέπει να το μάθουν. Εμείς πρέπει να τους δώσουμε τη δυνατότητα.
Αλλά δεν είναι μόνο το αμιγώς καλλιτεχνικό κομμάτι του φεστιβάλ που με ενδιαφέρει. Θεωρώ το εκπαιδευτικό κομμάτι τρομερά σημαντικό. Οι χορευτές μέσα από τα εργαστήρια και τις παραστάσεις θεωρώ ότι μπορούν να αποκομίσουν πάρα πολλά. Δεν είναι τυχαία η επιλογή των δασκάλων. Δεν είναι τυχαίο ότι φέτος έχουμε εντάξει θεατρικό εργαστήριο, που πιστεύω ότι όλοι οι χορευτές πρέπει να παρακολουθήσουν. Επίσης, φέτος, υπάρχει μία διάλεξη στην οποία θα ακούσουν για το πώς πρέπει να εξασκούν το σώμα τους σε διαφορετικές περιόδους του έτους για να είναι αποδοτική η εξάσκησή τους.
Τι θα λέγατε (ότι σας δίδαξε η ζωή) σε μια νέα χορεύτρια που είτε ετοιμάζεται να δώσει εξετάσεις σε μια σχολή χορού, είτε κάνει τα πρώτα επαγγελματικά της βήματα;
Θα της έλεγα να το σκεφτεί καλά πριν το κάνει. Αν δεν το θέλει πάρα πολύ, να μην το κάνει καθόλου. Η τεχνική από μόνη της δεν θα δώσει έναν καλό ερμηνευτή στη σκηνή. Η ερμηνεία είναι κάτι άλλο. Και χρειάζονται και τα δύο δουλειά για να εμφανιστείς στη σκηνή και να μην σε καταπιεί. Επίσης, στη σχολή δεν τα μαθαίνεις όλα. Στη σχολή έχεις χώρο και χρόνο να δουλέψεις τα εργαλεία που σου προτείνονται τη δεδομένη στιγμή. Χρειάζεται ατομική προσπάθεια. Να θέτεις ερωτήματα και να βρίσκεις λύσεις καθημερινά. Η καθημερινή πρακτική είναι ανεκτίμητη. Οπως και το να φτιάχνεις μια μικρή παράσταση κάθε μέρα.
Ακόμη, στη σχολή δεν θα πρέπει να αφήσεις καμία μέρα να πάει χαμένη. Χρειάζεται να συνεχίζεις την εξάσκηση με όλες τις δυσκολίες ή τις ευκολίες της κάθε περιόδου. Να παρατηρείς το σώμα σου, το πώς εξελίσσεται, πώς μεταμορφώνεται. Να δουλεύεις με μεθοδικότητα. Να το προετοιμάζεις για να αντέξει όλη τη χρονιά. Υπάρχουν διαφορετικές προετοιμασίες. Μία για να συγκεντρώσεις και να δαπανήσεις την ενέργειά σου μέσα στη χρονιά, άλλη για την περίοδο των εξετάσεων, άλλη για τη διάρκεια της μέρας, άλλη για την παρουσίαση μια παράστασης. Ολα χρειάζονται μελέτη και δουλειά.
