Καμιά φορά, όταν θέλω να αποδείξω στον εαυτό μου πόσο μακριά έχω φτάσει, θυμάμαι την Πρωτοχρονιά του 2011. Και όχι επειδή την πέρασα στο Παρίσι κι έχω νοσταλγία για εκείνη τη μακρινή εποχή όπου μπορούσαμε να ταξιδεύουμε, όχι. Επειδή εκείνη ήταν η μέρα που συνειδητοποίησα ότι το παρακάνω με τις αχρείαστες απολογίες, όταν σκόνταψα σε μια καρέκλα στο Airbnb που μοιραζόμασταν με την τότε παρέα μου και ζήτησα ευθύς συγγνώμη… απ’ την καρέκλα. Δεν ξέρω αν με συγχώρεσε, ήταν ροκοκό, αυτά τα μασίφ έπιπλα γενικά κρατάνε grudges. Ξέρω όμως ότι η τότε παρέα μου, μετά από περίπου μισή ώρα νευρικού γέλιου εις βάρος μου, αποφάνθηκε ότι το να ζητήσω συγγνώμη από ένα άψυχο αντικείμενο ήταν «τόσο Δανάη». Και ξέρω ότι από εκείνη τη μέρα και μετά άρχισα να προσπαθώ συνειδητά να γίνω λίγο λιγότερο Δανάη όσον αφορά τις συγγνώμες. Δέκα χρόνια μετά, νομίζω τα ’χω καταφέρει. Δηλαδή εντάξει, ακόμα ζητάω συγγνώμη από φυτά και κρυστάλλους όταν τα παραμελώ, αλλά τραβάω τη γραμμή στα έπιπλα. Αυτό, όμως, δεν είναι το θέμα μας.
Το θέμα μας είναι ότι ως γυναίκες έχουμε κάπως εκπαιδευτεί εκ γενετής να έχουμε περίεργη σχέση με τη συγγνώμη. Στατιστικά μιλώντας, οι γυναίκες απολογούνται σχεδόν 50% περισσότερο/συχνότερα απ’ όσο οι άντρες. Καθόλου τυχαίο, αν σκεφτείς σε τι κοινωνία μεγαλώσαμε. Μεγαλώσαμε σε μια κοινωνία που όταν μια γυναίκα επιτίθεται σε μία άλλη με βιτριόλι, η πρώτη αντίδραση του κόσμου στα social media είναι «ε, κάτι θα έκανε, θα φταίει, θα προκάλεσε». Μεγαλώσαμε σε μια κοινωνία που αποκαλεί τις φεμινίστριες υστερικές και τις γυναικοκτονίες «εγκλήματα πάθους». Σε μια κοινωνία όπου όταν επιτέλους τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης αρχίζουν να μιλάνε και να κατονομάζουν τους θύτες, η πρώτη αντίδραση του κόσμου είναι «γιατί τώρα;».
Σε αυτή την κοινωνία, λοιπόν, η σχέση της γυναίκας με τη συγγνώμη είναι κάπως τοξική. Δεν μας το λένε όσο συχνά θα έπρεπε, οπότε καταλήγουμε να το λέμε εμείς – ακόμα και όταν δεν χρειάζεται. Αλλά η συγγνώμη είναι κάτι παραπάνω από μια λέξη, κάτι παραπάνω από ένα refresh button που πατάμε όταν νιώθουμε άβολα. «Από τότε που βγήκε η συγγνώμη έχασε ο φτωχός το δίκιο του», λέει ο σοφός λαός και συγγνώμη, αλλά διαφωνώ κάθετα. Οταν απολογείσαι σωστά, με επίγνωση του τι έχεις κάνει και το τι σημαίνει αυτό για σένα και για τον άνθρωπο που έθιξες/πλήγωσες από εδώ και πέρα, η συγγνώμη είναι το πρώτο αλλά απαραίτητο βήμα στον μακρύ δρόμο που έχουν να κάνουν και οι δύο πλευρές για να διορθώσουν τη σχέση τους, να εμπιστευτούν ξανά ή απλά να μπορέσουν να προχωρήσουν παρακάτω.
Την επόμενη φορά που θα χρειαστεί να ζητήσεις συγγνώμη, δώσε προσοχή στα εξής:
Σιγουρέψου ότι χρειάζεται Το είπαμε ήδη, η σχέση μας με τη συγγνώμη ως γυναίκες είναι τοξική. Την επόμενη φορά που θα αποφασίσεις να απολογηθείς πρώτα σιγουρέψου ότι α) απευθύνεσαι σε άνθρωπο, όχι, π.χ., σε μια καρέκλα και β) ότι απολογείσαι για κάτι που είπες ή έκανες, όχι για κάτι που νιώθεις ή για το γεγονός ότι αναπνέεις και πιάνεις χώρο. Το τελευταίο, δε, είναι πολύ σημαντικό. Ενα πολύ μεγάλο μέρος του self care είναι να μάθουμε να ακούμε και να δίνουμε χώρο στα συναισθήματά μας, ακόμα και τα δυσάρεστα. Μην απολογείσαι λοιπόν επειδή είσαι θλιμμένη ή θυμωμένη. Απολογήσου όμως αν εξαιτίας του θυμού ή της θλίψης σου φέρθηκες άσχημα σε κάποιον.
Σιγουρέψου ότι το κάνεις για τον σωστό λόγο Εντάξει, πιθανότατα δεν θα σου συμβεί συχνά στη ζωή σου αν δεν είσαι celebrity ή ξέρω γω ο Πρόεδρος της Αμερικής. Σιγουρέψου όμως ότι ζητάς συγγνώμη επειδή το εννοείς, όχι επειδή πιστεύεις ότι η κοινή γνώμη/τα social media/το άτομο που έβλαψες θα το εκτιμήσει. Η συγγνώμη δεν είναι εργαλείο δημοσίων σχέσεων. Ή τουλάχιστον δεν θα έπρεπε να είναι.
Δώσε χρόνο στο θύμα να μιλήσει Όταν κάποιος σε προσβάλλει/βλάπτει/θίγει/πληγώνει χρειάζεσαι χρόνο να επεξεργαστείς τα συναισθήματά σου – και χρόνο να τα εκφράσεις. Οταν λοιπόν είσαι εσύ αυτή που έσφαλλες, πρέπει να δώσεις τον ίδιο χρόνο στον άλλον. Και αρχικά πρέπει να σιωπήσεις και να τους ακούσεις. Οχι «μα», όχι «ναι, αλλά…». Σώπα. Και άκου τι έχουν να σου πουν για το πώς τους έκανες να νιώσουν, όσο δύσκολο ή άβολο και αν σου φαίνεται. Και να ξέρεις ότι με το να δίνουμε χώρο και χρόνο στα θύματα να μιλήσουν ουσιαστικά τους δίνουμε χώρο και χρόνο να αρχίσουν να επουλώνουν τις πληγές τους, κάτι απείρως πιο σημαντικό από την όποια συγγνώμη σου. Σκληρό, το ξέρω, αλλά it’s not about you.
Αλλά μην αφήσεις πολύ χρόνο να περάσει Γενικά, για να είναι η συγγνώμη δόκιμη, πρέπει να είναι επίκαιρη. Αν, όπως είπαμε παραπάνω, δεν είσαι celebrity ή πρόεδρος της Αμερικής, πιθανότατα κανένας δεν νοιάζεται για το αν λυπάσαι για κάτι που έκανες χρόνια ή μήνες πριν. Ποιον βοηθάει στ’ αλήθεια μια τόσο καθυστερημένη απολογία, αυτούς ή εσένα; Σκέψου το καλά και απάντα ειλικρινά. Σε κάποιες περιπτώσεις, ιδίως, π.χ., αν πρόκειται για μέλος της οικογένειάς σου, το να πεις οτι αναγνωρίζεις το λάθος σου έστω και χρόνια μετά αξίζει τον κόπο. Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, με το να απολογηθείς τώρα σε κάποιον που πλήγωσες καιρό πριν, ρισκάρεις να τους κάνεις trigger συναισθήματα που έχουν αφήσει πίσω τους.
Μη χρησιμοποιείς δικηγορίστικη γλώσσα «Λυπάμαι που νιώθεις έτσι». «Λυπάμαι που οι πράξεις μου σε έκαναν να νιώσεις άσχημα». «Δεν είχα πρόθεση να σε πληγώσω, με συγχωρείς αν το έκανα». Οχι, όχι, όχι. Οι παραπάνω φράσεις το μόνο που κάνουν είναι να μεταφέρουν την ευθύνη στον άλλο. «Δεν φταίω εγώ», τους λες ουσιαστικά, «εσύ φταις που είσαι ευαίσθητη χιονονιφάδα και πληγώθηκες». Ακόμα και αν δεν το εννοείς ακριβώς έτσι, η σωστή συγγνώμη δεν πρέπει να αφήνει περιθώρια παρερμηνείας. Λυπάσαι γι’ αυτό που έκανες/είπες εσύ, όχι για το πώς το πήρε ο άλλος. Σκέψου απλά αυτό: αν φερθείς απαίσια σε κάποιον, αλλά αυτός ο κάποιος δεν δείχνει να πληγώνεται/επηρεάζεται από τη συμπεριφορά σου… είναι η συμπεριφορά σου τότε λιγότερο απαίσια; Αν το πιστεύεις αυτό, τότε μάλλον πρέπει να ξαναδιαβάσεις το βήμα 2) «Σιγουρέψου ότι το κάνεις για τον σωστό λόγο».
Κάνε τη συγγνώμη πράξη Η σωστή συγγνώμη είναι μόνο το πρώτο βήμα στον μακρύ δρόμο της επανόρθωσης. Αποδέχεσαι και παραδέχεσαι ότι έκανες λάθος και φροντίζεις η από δω και πέρα συμπεριφορά σου να είναι καλύτερη. Το να ζητάς συγγνώμη από κάποιον και μετά να συνεχίζεις τα ίδια pattern συμπεριφοράς δεν είναι μόνο ανόητο, είναι και ένδειξη τοξικότητας. Οποιος είχε την ατυχία να υπάρξει σε τοξική σχέση οποιουδήποτε είδους, είτε προσωπική είτε επαγγελματική, θα σου πει ότι οι κατα συρροή απολογίες είναι ένδειξη ανθρώπου που δεν μπορεί ή δεν σκοπεύει να αλλάξει. Ούτε για κείνον – και σίγουρα ούτε και για σένα. Σε παρακαλώ, μη γίνεις αυτός ο άνθρωπος. Εχουμε αρκετούς τέτοιους τριγύρω.
Αποδέξου τις επιπτώσεις Γενικά, δικαίωμα στο λάθος έχουμε όλοι – και κανένας δεν πρέπει να κρίνεται μόνο από ένα του σφάλμα. Εκτός φυσικά αν μιλάμε για ποινικό αδίκημα: εκεί ναι, δεν υπάρχει κίτρινη κάρτα, ακόμα και ένα μόνο σφάλμα μπορεί και πρέπει να έχει επιπτώσεις στη ζωή σου (όπως αρχίζει σιγά σιγά να συνειδητοποιεί η ελληνική κοινωνία). Αλλά ακόμα και στις περιπτώσεις που δεν είναι ποινικά κολάσιμες, η συγγνώμη δεν είναι συγχωροχάρτι. Ο άνθρωπος που πλήγωσες μπορεί να δεχτεί τη συγγνώμη σου, αλλά να αποφασίσει ότι δεν θέλει να είστε πια φίλοι/ζευγάρι/συνεργάτες. Η σχέση σας μπορεί να αλλάξει μορφή για λίγο ή και για πάντα. Μπορεί να χρειαστεί να παλέψεις για να ξανακερδίσεις την εμπιστοσύνη τους. Ο,τι κι αν συμβεί μετά τη συγγνώμη, το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να το δεχτείς. Το ότι μια συγγνώμη δεν διορθώνει ως διά μαγείας τα πάντα δεν σημαίνει πως δεν είναι σημαντική.
