Η 26χρονη pop star, που ξεκίνησε την καριέρα της ως παιδί-θαύμα της Disney και εξελίχθηκε σε μία από τις πιο πολυσυζητημένες φιγούρες της ποπ σκηνής, με αποκορύφωμα το single “Espresso” που κυριάρχησε στα charts το περσινό καλοκαίρι, βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο απόγειο της δημιουργικής της έκφρασης.
Η εικόνα είναι ξεκάθαρη: Η Sabrina Carpenter, γονατιστή με ένα μαύρο μίνι φόρεμα, κοιτάζει απευθείας τον φακό καθώς ακουμπά ένα ανδρικό πόδι. Εκείνος – άγνωστος, χωρίς πρόσωπο – της κρατάει απαλά τα ξανθά μαλλιά. Το εξώφυλλο του νέου της άλμπουμ, Man’s Best Friend, έγινε viral μέσα σε λίγες ώρες, αλλά όχι απαραίτητα για καλό. Από το TikTok μέχρι το Reddit, το κοινο– κυρίως γυναίκες – σχολίασαν πως πρόκειται για «κακοποιητική αναπαράσταση», «ύμνο στο ανδρικό βλέμμα», «σεξιστικό σύμβολο υποταγής» και για «οπισθοδρόμηση του φεμινισμού κατά δέκα χρόνια».
View this post on Instagram
Αλλά μήπως χάνουμε το δάσος για το δέντρο;
H αντίδραση
Η pop κουλτούρα ανέκαθεν λειτουργούσε ως καθρέφτης των κοινωνικών αντιφάσεων. Από τη Madonna που προκάλεσε θύελλες με τον σταυρό στο στήθος και τα bondage looks των ’90s, μέχρι τη Britney Spears που τραγουδούσε “I’m a Slave 4 U” ενώ ήταν ανήλικη — η θηλυκή σεξουαλικότητα στο προσκήνιο έχει πάντοτε προκαλέσει ρίγη.
Η Sabrina Carpenter κινείται στο ίδιο μονοπάτι, παίζοντας συνειδητά ή ασυνείδητα με εικόνες που φλερτάρουν με τη θηλυκή υποταγή: μια καλοστημένη παρωδία πάνω στις φαντασιώσεις που έχουν οι άνδρες για τις γυναίκες. Με στίχους που μιλούν για “manchildren”, για εραστές που τελειώνουν πριν ξεκινήσουν, για γυναίκες που “φλερτάρουν με σκοπό αλλά χωρίς ενοχές”, εισάγει στη mainstream σκηνή έναν φεμινισμό που θυμίζει καλοστημένη ειρωνεία.
Γιατί το να είσαι “girly” θεωρείται ακόμα πρόβλημα;
Η εικόνα της γυναίκας στα γόνατα είναι, για πολλούς, άμεσα συνδεδεμένη με σκηνές ταπείνωσης. Και είναι λογικό. Έχουμε γαλουχηθεί με εικόνες όπου η υποταγμένη γυναίκα δεν έχει λόγο, δεν έχει φωνή, δεν έχει δικαίωμα. Όμως, όταν αυτή η εικόνα επιστρέφει με βλέμμα διεισδυτικό και καλλιτεχνικό έλεγχο, η συζήτηση πρέπει να μετακινηθεί: από το «τι δείχνει» στο «ποιος το δείχνει» και «με ποιον σκοπό».
Είναι ενδιαφέρον ότι μια γυναίκα που φοράει δαντέλα, βάφει τα χείλη της κόκκινα και τραγουδάει για το σεξ – με έξυπνο, σαρκαστικό και πολύ προσωπικό τρόπο – προκαλεί τόσο θυμό. Ίσως γιατί το κοινό δεν έχει ακόμα συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι μια γυναίκα μπορεί να είναι και σεξουαλική και χειραφετημένη ταυτόχρονα.
View this post on Instagram
Σε μια κίνηση εντυπωσιακής χρονικής ακρίβειας, το εξώφυλλο της Rolling Stone με την Carpenter κυκλοφόρησε ακριβώς τη στιγμή που η διαδικτυακή διαμάχη για το άλμπουμ Man’s Best Friend κορυφωνόταν. Μέσα από το προφίλ της στο περιοδικό, η ίδια απάντησε με μια χαρακτηριστική μείξη ειρωνείας και εξυπνάδας:
«Είναι πάντα αστείο όταν ο κόσμος παραπονιέται», είπε. «Λένε ‘Όλο για το σεξ τραγουδάει’. Αλλά αυτά είναι τα τραγούδια που εσείς οι ίδιοι ανεβάζετε και κάνετε viral. Σας αρέσει το σεξ. Είστε εμμονικοί. Είναι μέσα στο σόου μου, αλλά είναι ένα μικρό κομμάτι του. Εσείς το κάνετε τεράστιο. Εσείς το σχολιάζετε κάθε βράδυ. Δεν μπορώ να το ελέγξω αυτό».
Η δήλωσή της δεν ήταν δηκτική και αρκαστική, περισσότερο από αμυντική. Ήταν η απάντηση μιας νέας γυναίκας που αντιλαμβάνεται τον παραλογισμό του να την κατηγορούν για σεξουαλικότητα, ενώ το κοινό την επιβραβεύει ακριβώς για αυτήν.
«Υπάρχει μια ειρωνεία σε όλο αυτό. Δεν είμαι θυμωμένη… αν και νιώθω τεράστια πίεση να είμαι αστεία μερικές φορές».
Το τελευταίο αυτό σημείο αποκαλύπτει κάτι πολύ πιο ουσιαστικό: ότι ο φεμινισμός της Carpenter δεν είναι απλώς μια στρατηγική branding — είναι και ένα άγχος επιβίωσης στον δημόσιο λόγο. Να είναι “αρκετά αστεία”, “αρκετά ειρωνική”, “αρκετά αποστασιοποιημένη”, για να μη θεωρηθεί «προβληματική» ή «παραπάνω απ’ όσο πρέπει».
Κι αν απλώς… το έκανε γιατί μπορούσε;
Μέσα στον καταιγισμό ερμηνειών – από το BDSM μέχρι τη συμβολική κριτική στην πατριαρχία – ξεχνάμε το πιο απλό ενδεχόμενο: κι αν η Carpenter απλώς ήθελε να βγάλει μια προκλητική φωτογραφία; Μήπως, τελικά, δεν είναι όλα “τόσο βαθιά” και αυτό μας ενοχλεί περισσότερο;
Μήπως όλο το εξώφυλλο είναι ένα ειρωνικό σχόλιο για το πώς την βλέπουν οι άνδρες; Μήπως όντως νιώθει σαν «ο σκύλος» του άλλου – το κατοικίδιο, η προβολή της ανδρικής φαντασίωσης; Ή μήπως απλώς είναι 26 χρονών και είπε να κάνει κάτι προκλητικό…!
Η Sabrina Carpenter δείχνει να διασκεδάζει. Και η διασκέδαση – όταν συνδυάζεται με τη γυναικεία ελευθερία, τη σεξουαλικότητα και την επίγνωση – μοιάζει πάντα ύποπτη. Δεν είναι η αποκαλυπτική πόζα που ενοχλεί, αλλά το ότι την επέλεξε η ίδια.
Η κοινωνία δεν φοβάται τη γυναικεία σεξουαλικότητα· έχει μάθει να την εκμεταλλεύεται. Αυτό που δεν αντέχει είναι τη γυναίκα που την ορίζει. Τη γυναίκα που δεν απολογείται, δεν εξηγείται, δεν καθαγιάζει την εικόνα της για να γίνει “πρότυπο”. Και σε έναν κόσμο που απαιτεί από τις γυναίκες να είναι είτε ενδυναμωμένες είτε ακίνδυνες, η Carpenter επιλέγει να είναι αυθεντική, αυθάδης και, κυρίως, ελεύθερη.
Δεν της χρωστάμε αποδοχή. Ούτε όμως κι εκείνη χρωστά «εκπροσώπηση». Αντί να εκπροσωπήσει όλες τις γυναίκες, επιλέγει να αφηγηθεί τη δική της – μια ιστορία που χωρά ειρωνεία, ένστικτο, νάζι, επιθυμία και εξουσία. Κι αυτό, για κάποιους, είναι χειρότερο από το να ήταν απλώς μια ακόμη ωραία εικόνα.
Αν το εξώφυλλο μιας pop τραγουδίστριας σε σοκάρει περισσότερο από τα reality που αναπαράγουν ωμά μισογυνισμό, τις πλαστικές που παρουσιάζονται ως “αυτοβελτίωση” ή τη corporate girlboss κουλτούρα που ντύνει τη γυναικεία καταπίεση με ροζ power suits, τότε το πρόβλημα ίσως να μην είναι εκείνη.
Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει χώρος για συζήτηση. Η κουλτούρα χρειάζεται αφήγημα, ανάλυση, ακόμη και αμφισβήτηση – ειδικά όταν πρόκειται για σεξουαλική εικόνα που κυκλοφορεί δημόσια. Όμως χρειάζεται και ένα μέτρο. Γιατί αλλιώς, μέσα στην υπερανάλυση και τον υπερ-φεμινιστικό πανικό, κινδυνεύουμε να κάνουμε το απόλυτο full circle moment: να φτάσουμε από την αφύπνιση πίσω στη λογοκρισία. Να γίνουμε τόσο “woke”, που να μοιάζουμε ξανά συντηρητικοί.
Από την Πετρίνα Κίτη
