Τα πολιτιστικά φεστιβάλ της περιφέρειας κατέχουν μια ιδιαίτερη θέση στην καρδιά όσων τα έχουμε ζήσει από κοντά, καθώς ολόκληρος ο τόπος που τα φιλοξενεί μεταμορφώνεται στη διάρκειά τους σε μια μεγάλη γιορτή για την τέχνη, για το μοίρασμα μεταξύ των ανθρώπων, τη φύση, την παράδοση. Όταν όμως μιλάμε για το Φεστιβάλ Φιλίππων, επιπλέον, το πρόγραμμά του συγκεντρώνει μερικές από τις καλύτερες παραστάσεις και συναυλίες της περασμένης σεζόν, μαζί με νέες παραγωγές του ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας, που με επίκεντρο το Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων απλώνονται σε διάφορα σημεία της πόλης (Τζαμί Χαλίλ Μπέη, πρώην κτίριο Lord, δρομολόγιο Καβάλα-Πρίνος).
Το Φεστιβάλ Φιλίππων πατά μεν στην κληρονομιά της περιοχής του και στη δική του κληρονομιά -πρόκειται, άλλωστε, για μακρόβιο θεσμό- αλλά στρέφει το βλέμμα του στο μέλλον και μας δείχνει, μέσα από τα μάτια των νεότερων και πιο έμπειρων δημιουργών του, ό,τι πιο φρέσκο και ελπιδοφόρο από τη θεατρική και μουσική σκηνή. Αναδεικνύεται, ακόμα, σε κοιτίδα πνευματικής καλλιέργειας και έμπνευσης, μέσα από το Εργαστήρι Αρχαίου Δράματος που το συνοδεύει, που ως στόχο έχει την κατάρτιση και ανάδειξη νέων ηθοποιών μέσω της εκπαιδευτικής διαδικασίας που προσφέρουν καταξιωμένοι σκηνοθέτες.
Μεγάλο μέρος αυτής της επιτυχίας πρέπει να πιστωθεί στην Εύα Οικονόμου Βαμβακά, καλλιτεχνική διευθύντρια στο ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας και στο Φεστιβάλ Φιλίππων και τη νεότερη γυναίκα σ’ αυτή τη θέση. Απόφοιτος της Ανωτέρας Δραματικής Σχολής Θεάτρου Τέχνης Καρόλου Κουν και του Τμήματος Νομικής του ΕΚΠΑ, έχει θητεύσει σε διαφορετικά πόστα -ηθοποιός, σκηνοθέτιδα, συγγραφέας, δραματουργός αλλά και βοηθός παραγωγής- και έχει λάβει μέρος σε διεθνή/ευρωπαϊκά προγράμματα ως επιχορηγούμενη καλλιτέχνης.
Το φετινό, 68ο Φεστιβάλ Φιλίππων (02/07 – 07/09) είναι αφιερωμένο στον συγγραφέα Χρόνη Μίσσιο, που γεννήθηκε στην Καβάλα. Πήρε το όνομα του τελευταίου, ημιτελούς έργου του, «8-3=11», που λειτουργεί ως κώδικας μιας βαθιάς φιλοσοφίας ζωής, εκείνης που αναγνωρίζει την αξία της προσφοράς, της ευαισθησίας και της συλλογικότητας. Λίγο προτού ξεκινήσει, η Εύα Οικονόμου Βαμβακά μοιράζεται με το Marie Claire ένα κομμάτι από αυτή την εμπειρία και από την προσωπική διαδρομή της.
Γιατί αποφασίσατε να αφιερώσετε το φετινό πρόγραμμα του φεστιβάλ στον Χρόνη Μίσσιο και να του δώσετε τον τίτλο «8-3=11»;
«Η αφιέρωσή του στο Χρόνη Μίσσιο δεν ήταν μια απόφαση που πάρθηκε τώρα αλλά πριν από τρία χρόνια, όταν κατέθεσα τον προγραμματισμό της θητείας μου. Ήθελα αυτός ο πρώτος κύκλος να κλείσει με την προβολή ενός υπέροχου ανθρώπου, ο οποίος, όπως συνηθίζω να λέω, γεννήθηκε το 1930 στην Καβάλα αλλά μάλλον μάς ήρθε από το μέλλον. Η σπάνια αισιοδοξία του, η αγάπη του για τον άνθρωπο και τη φύση και φυσικά η γενναιοδωρία του θα ήθελα να παραμένουν οδηγοί μας, όχι μόνο για αυτό το φεστιβάλ αλλά για κάθε δημιουργία μας».
«Η σπάνια αισιοδοξία του Χρόνη Μίσσιου, η αγάπη του για τον άνθρωπο και τη φύση και φυσικά η γενναιοδωρία του θα ήθελα να παραμένουν οδηγοί μας, όχι μόνο για αυτό το φεστιβάλ αλλά για κάθε δημιουργία μας».
Αν έπρεπε να περιγράψουμε τον σημερινό κόσμο μας με μια εξίσωση, πώς θα τη φανταζόσασταν;
«4.543.000.000 (ηλικία της Γης) + 8.228.675.397 (ανθρώπινος πληθυσμός) = 1
»2 Χ ( φορές που έχουμε ερωτευτεί) + 3 Χ (άτομα που νοιαζόμαστε) =1
»15 (στιγμές που θα θέλαμε να αλλάξουμε) – (κινήσεις γενναιοδωρίας που κάναμε) = 1
»Χ + Ψ + Α =1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1,1
»Νομίζω ότι αντιλαμβανόμαστε, δυστυχώς, τον κόσμο ως μονάδες, οπότε κάθε εξίσωση είναι παράλογη, καθώς πάντα καταλήγει αναπόφευκτα στο 1».
Με ποια κριτήρια επιλέξατε τις εκδηλώσεις και τις δράσεις του φετινού φεστιβάλ;
«Στο Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων θα παρουσιαστούν, όπως κάθε χρόνο, μεγάλες και πολύ σημαντικές παραγωγές. Η έναρξη του φεστιβάλ θα γίνει με μια ανοιχτή συναυλία με ελεύθερη είσοδο, ένα beach party του πολύ σημαντικού ποιητή και συνθέτη Κ. Βήτα.
»Όσον αφορά τις δικές μας παραγωγές, συνέχισα με τη λογική που έχουμε ακολουθήσει τα τελευταία χρόνια και εμπιστεύτηκα νέους σκηνοθέτες, καινούριες ομάδες σε νέα κείμενα/παραγγελίες που γράφτηκαν ειδικά για το Φεστιβάλ Φιλίππων.
»Θα έλεγα ότι οι παραγωγές του καλοκαιριού είναι πειραματικές με την πρωταρχική έννοια του όρου, καθώς με αυτές δοκιμάζουμε και δοκιμαζόμαστε. Και νομίζω ότι ώς τώρα το στοίχημα έχει κερδηθεί. Αυτά τα χρόνια έχουν έρθει και έχουν δουλέψει στην Καβάλα υπέροχοι καλλιτέχνες που, αν και βρίσκονται στα πρώτα τους βήματα, το μέλλον δείχνει να είναι δικό τους. Ελπίζω ότι στην επόμενη τριετία θα έχουμε την ευκαιρία να κάνουμε αυτό που θέλαμε από την αρχή και δεν καταφέραμε λόγω χρόνου: ένα ανοιχτό κάλεσμα που θα επιτρέψει στις ιδέες να έρθουν σε εμάς, και όχι εμάς να ψάχνουμε εναγωνίως να τις βρούμε».
Η μακροβιότητα ενός φεστιβάλ αναμφίβολα συμβάλλει στο κύρος του και ανοίγει πόρτες, μπορεί όμως να γίνει, από κάποιες απόψεις, και τροχοπέδη; Ποια ήταν η δική σας εμπειρία όταν αναλάβατε την καλλιτεχνική διεύθυνσή του πριν από τρία χρόνια;
«Φέτος το Φεστιβάλ Φιλίππων γιορτάζει τα 68 του χρόνια. Το ανέλαβα όταν έκλεινε τα 66 και αρχικά αυτό το νούμερο μου προκαλούσε, φυσικά, δέος. Όταν καλείσαι να πάρεις αποφάσεις για έναν τόσο μεγάλο και ιστορικό θεσμό, αναπόφευκτα νιώθεις ότι η ευθύνη σου είναι τεράστια. Αλλά είναι κάτι που σιγά σιγά συνηθίζεις. Και μετά, σε ένα επόμενο επίπεδο, αυτό που τελικά σε απασχολεί είναι όχι το παρελθόν αλλά το μέλλον. Πώς θα καταφέρεις να το πηγαίνεις κάθε χρόνο έστω ένα βήμα πιο μπροστά».
Όταν πρωτοσυστηθήκατε ως καλλιτεχνική διευθύντρια του φεστιβάλ, αντιμετωπίσατε διακρίσεις και στερεότυπα λόγω του φύλου αλλά και της ηλικίας σας; Αισθάνεστε ότι έχετε καταφέρει να τα ξεπεράσετε μέχρι σήμερα;
«Ναι. Αρχικά δεν ήθελα να το παραδεχτώ αλλά νομίζω ότι κάποιες συμπεριφορές απέναντί μου θα ήταν διαφορετικές αν επαλήθευα το στερεότυπο του καλλιτεχνικού διευθυντή που είχαμε ώς τώρα στο μυαλό μας, του 60χρονου άντρα με πυγμή. Νομίζω όμως ότι όσο περισσότερο μένεις σε μια θέση τόσο περισσότερο παίρνει αυτή το σχήμα σου παρά εσύ το δικό της. Οπότε κάθε χρόνο, νομίζω, είναι όλο και πιο σπάνια αυτά τα περιστατικά».
Αν ένα ακόμα στοίχημα των περιφερειακών φεστιβάλ είναι η διασύνδεση με τις τοπικές κοινότητές τους, πώς επιδιώκετε να το κερδίζετε με το Φεστιβάλ Φιλίππων;
«Κάθε χρόνο υπάρχει τουλάχιστον μια παραγωγή της οποίας οι συντελεστές προέρχονται αποκλειστικά από την τοπική κοινότητα – αλλά και στις υπόλοιπες παραγωγές συχνά εμπλέκονται καλλιτέχνες που έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με την ευρύτερη περιοχή. Επίσης τα κείμενα που γράφονται για το φεστιβάλ και αποτελούν την πρώτη ύλη των δικών μας παραγωγών αντλούν συχνά την έμπνευσή τους από μύθους, ιστορίες και πρόσωπα της τοπικής κοινότητας. Όπως συχνά λέμε, ξεκινούν από εδώ για να παραδοθούν στη συνέχεια στο επέκεινα».
«Αρχικά δεν ήθελα να το παραδεχτώ αλλά νομίζω ότι κάποιες συμπεριφορές απέναντί μου θα ήταν διαφορετικές αν επαλήθευα το στερεότυπο του καλλιτεχνικού διευθυντή που είχαμε ώς τώρα στο μυαλό μας, του 60χρονου άντρα με πυγμή. Νομίζω όμως ότι όσο περισσότερο μένεις σε μια θέση τόσο περισσότερο παίρνει αυτή το σχήμα σου παρά εσύ το δικό της».
Ο επισκέπτης της Καβάλας πώς μπορεί να γνωρίσει την πόλη μέσα από το φεστιβάλ; Πώς θα μας συστήνατε, εν συντομία, τους χώρους όπου εκτυλίσσεται;
«Πέρα από το Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων, που είναι ένας μαγικός χώρος και έχουμε την τύχη και την ευλογία να αποτελεί τον βασικό χώρο, κάθε χρόνο έχουμε ως στόχο να αξιοποιούμε και να φωτίζουμε και άλλες γωνιές της πόλης, με site specific παραστάσεις που απλώνονται σε αυτήν, φτιάχνοντας έναν νέο χάρτη. Παλιά τζαμιά, βιομηχανικοί χώροι, αποβάθρες, αστικά ξέφωτα, παραλίες, ερειπωμένα νοσοκομεία και εγκαταλελειμμένες πισίνες είναι μόνο μερικά από τα μέρη με τα οποία έχουμε συνδιαλεγεί τα προηγούμενα χρόνια. Κι όσο η φαντασία μας συνεχίζει να γεννά ιδέες, νομίζω θα μας δίνει νέα φίλτρα για να βλέπουμε αλλιώς τα δεδομένα σημεία».
Ποιοι σχεδίασαν την οπτική ταυτότητα του Φεστιβάλ Φιλίππων και ποιο είναι το σκεπτικό της;
«Φέτος έχουμε μια διαφορετική οπτική ταυτότητα, για την οποία είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι. Εμπνευστής της υπήρξε ένας πολύ ιδιαίτερος καλλιτέχνης, που ζει και εργάζεται στην πόλη, ο Ιωάννης Τσίγκας. Με το δημιουργικό του μυαλό λοιπόν και τη βοήθεια του εικαστικού Κώστα Γκουρτζή, που φιλοτέχνησε πάνω από 70 διαφορετικά πορτραίτα της μορφής του Χ. Μίσσιου, μας οδήγησε σε νέους δρόμους. Υιοθετήσαμε ως τίτλο την παράλογη εξίσωση της προσφοράς που μας κληροδότησε ο Χρόνης Μίσσιος και πάνω σε αυτήν δώσαμε σε όλες τις δικές μας παραγωγές τη μορφή εξισώσεων. Και έτσι φτιάξαμε έναν νέο κώδικα, παράλογων μαθηματικών, που ελπίζουμε να οδηγήσουν σε μια αρμονία».
Γιατί αποφασίσατε να επιστρέψετε στη γενέτειρά σας, την Καβάλα, αντί, για παράδειγμα, να συνεχίσετε την καλλιτεχνική διαδρομή σας στην Αθήνα;
«Πιστεύω πολύ στην αποκέντρωση. Και η Καβάλα, με τους καλλιτέχνες που ζουν μόνιμα εκεί, σου δίνει τη δυνατότητα να κάνεις θέατρο με πολύ καλούς όρους. Με σπουδαίους συνεργάτες, σε ωραίους χώρους και με ένα κοινό που συνδιαλέγεται ουσιαστικά μαζί σου. Και αυτό είναι μεγάλη τύχη και ευλογία. Φυσικά, δεν θα διαρκέσει για πάντα. Πιστεύω ότι οι δημόσιες θέσεις πρέπει να αλλάζουν χέρια για να έχουν τη δυνατότητα οι θεατές να γνωρίζουν διαφορετικά είδη θεάτρου, διαφορετικές αισθητικές και καλλιτεχνικές κατευθύνσεις. Τα έξι χρόνια, νομίζω, είναι ένα ικανό διάστημα αλληλεπίδρασης αλλά και σταδιακής ανάπτυξης και εξέλιξης. Όταν λοιπόν τελειώσει, θα αναζητήσω νέα λιμάνια έκφρασης, έχοντας όμως μαζί μου σπουδαίες αποσκευές».
Ανατρέχοντας σε καλλιτεχνικές εμπειρίες του παρελθόντος, ποιες θεωρείτε σήμερα ότι καθόρισαν κυρίως τη ματιά σας, ίσως ακόμα και από την παιδική ηλικία σας;
«Σίγουρα η καθημερινή επαφή μου με τη θάλασσα, την οποία χρωστάω σε αυτήν την πόλη, καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την αισθητική και το χαρακτήρα μου. Καλλιτεχνικά, οι παραστάσεις που είχα τη δυνατότητα να βλέπω από παιδί στο Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων μάλλον ύφαιναν μπροστά μου από πολύ νωρίς έναν δρόμο που ίσως άργησα να αντιληφθώ σε όλο του το μέγεθος».
«Πιστεύω ότι οι δημόσιες θέσεις πρέπει να αλλάζουν χέρια για να έχουν τη δυνατότητα οι θεατές να γνωρίζουν διαφορετικά είδη θεάτρου, διαφορετικές αισθητικές και καλλιτεχνικές κατευθύνσεις. Τα έξι χρόνια, νομίζω, είναι ένα ικανό διάστημα αλληλεπίδρασης αλλά και σταδιακής ανάπτυξης και εξέλιξης».
Από τα εργαστήριά σας με παιδιά και εφήβους, έχετε παρακολουθήσει σε πραγματικό χρόνο αλλαγές που μπορεί να φέρει το θέατρο σε αυτές τις τόσο κρίσιμες ηλικίες;
«Φυσικά, νομίζω ότι σε αυτές τις ηλικίες είναι θεραπευτικό. Οι έφηβοι δημιουργούν έναν δικό τους χώρο, μια παρένθεση στην καθημερινότητά τους, μέσα στην οποία είναι ελεύθεροι να εκφράζονται, να συνδέονται και να δημιουργούν. Έχουμε γίνει μάρτυρες πολύ σπουδαίων και μοναδικών στιγμών. Πιστεύω ότι ανεξαρτήτως από τον δρόμο που θα επιλέξουν να βαδίσουν στη ζωή τους, η επαφή τους με το θέατρο θα τους έχει ταξιδέψει για λίγο στην άλλη πλευρά του φεγγαριού. Και ίσως αυτό να είναι τελικά η πιο σημαντική θεατρική πράξη που συντελείται στο ΔΗΠΕΘΕ».
Θα μπορούσατε να επιλέξετε μια από τις πιο δυνατές εμπειρίες που ζήσατε από την καλλιτεχνική διεύθυνση του φεστιβάλ μέσα στα προηγούμενα χρόνια;
«Νομίζω η Διαδρομή 404. Ήταν μια διαδραστική παράσταση όπου οι θεατές ήταν επιβάτες σε ένα λεωφορείο που διέσχιζε την πόλη και σταματούσε σε καίρια σημεία της για να δώσει χώρο στις ιστορίες της να ακουστούν. Τη στήσαμε –κείμενο και σκηνοθεσία– μαζί με τη Μιχαήλα Πλιαπλιά. Κάπου, σε ένα δρομολόγιο, κρύψαμε μικρά κομμάτια της δικής μας ζωής και αυτό μάς ένωσε αναπόδραστα με τους θεατές της με έναν τρόπο μαγικό. Νομίζω όσοι ακολούθησαν αυτή τη “λάθος” διαδρομή το καλοκαίρι του 2023 τη θυμούνται ακόμα».
«Σίγουρα η καθημερινή επαφή μου με τη θάλασσα, την οποία χρωστάω σε αυτήν την πόλη, καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την αισθητική και το χαρακτήρα μου. Καλλιτεχνικά, οι παραστάσεις που είχα τη δυνατότητα να βλέπω από παιδί στο Αρχαίο Θέατρο Φιλίππων μάλλον ύφαιναν μπροστά μου από πολύ νωρίς έναν δρόμο που ίσως άργησα να αντιληφθώ σε όλο του το μέγεθος».
Ως καλλιτεχνική διευθύντρια του ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας, ενός περιφερειακού θεάτρου, ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις αλλά και τα πλεονεκτήματα που έχετε συναντήσει;
«Οι μεγαλύτερες προκλήσεις δυστυχώς –αν και απεχθάνομαι να ακούγομαι μίζερη– έχουν να κάνουν με την ελλιπή χρηματοδότηση και όλα τα δημιουργικά μαθηματικά, τις εκπτώσεις και τις χάρες που πρέπει να ζητήσεις για να μπορέσεις να κάνεις τη δουλειά σου σε αυτές τις συνθήκες. Τα πλεονεκτήματα όμως είναι σαφώς περισσότερα. Το ότι φαντάζεσαι κάτι και έχεις τον τρόπο να το κάνεις να γίνει πραγματικότητα, ή το ότι δίνεις σε ανθρώπους και ιδέες χώρο και τους βλέπεις να ανθίζουν νομίζω είναι, όπως έλεγε και μια παλιά διαφήμιση, αξία ανεκτίμητη».
Μετά το φετινό Φεστιβάλ Φιλίππων ποια είναι τα καλλιτεχνικά σχέδιά σας;
«Στο ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας, αφού εξασφαλίσαμε ότι μπορούμε να κάνουμε δουλειές που αξίζει να τις δει κανείς, έχουμε βάλει ως στόχο την εξωστρέφεια. Θέλουμε οι παραστάσεις μας να ταξιδέψουν για να τις παρακολουθήσει όσο περισσότερος κόσμος γίνεται. Να επικοινωνήσουν μαζί του και, σαν ζωντανοί οργανισμοί, να εξελιχθούν. Για αυτό και στα επόμενα σχέδια μας είναι η προσπάθεια παρουσίασής τους και σε άλλες πόλεις.
»Επίσης, καθώς πάντα μας ενδιαφέρουν τα νέα ελληνικά κείμενα και οι νέοι δημιουργοί, στα άμεσα σχέδια μας είναι η διοργάνωση σεμιναρίων δημιουργικής γραφής θεάτρου από επαγγελματίες της Ελλάδας και του εξωτερικού. Ευελπιστούμε έτσι να βάλουμε τις βάσεις για κάτι μεγαλύτερο, ίσως μιας περιφερειακής σχολής θεατρικής γραφής, που μάλλον λείπει από τον πολιτιστικό χάρτη της χώρας. Γιατί, όπως συνηθίζουμε να λέμε, στην περιφέρεια οφείλουν να γίνονται έργα».
Info
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να καλείτε στο τηλέφωνο του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Καβάλας, 2510 220876 (ώρες γραφείου). Προπώληση εισιτηρίων για τις παραγωγές του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Καβάλας: Ticket Services
