Η συνεισφορά του Takis ή Παναγιώτη Βασιλάκη (1925-2019) δεν περιορίστηκε μόνο στο καλλιτεχνικό έργο του: Ο διεθνούς φήμης εικαστικός συνέβαλε, έστω κι αν δεν το έκανε σκόπιμα, στη γνωριμία ενός από τα πλέον γνωστά ζευγάρια στην ιστορία της τέχνης, των John Lennon και Yoko Ono. Μάλιστα στα τελευταία χρόνια της ζωής του, το 2017, δημιούργησε ένα έργο αφιερωμένο στον εμβληματικό μουσικό και Σκαθάρι, με τίτλο «The Mirror of my Soul» ή «Hommage à John Lennon».
Αυτό το γεγονός ήρθε στην επιφάνεια με αφορμή τη μεγάλη αναδρομική έκθεση για τον Takis με τίτλο «Takis 1∞» από το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή σε Αθήνα και την Άνδρο, που ξεκίνησε με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη γέννησή του και συνεχίζεται έως τις 2 Νοεμβρίου 2025, πλαισιωμένη από πλήθος ξεναγήσεων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων και άλλων δράσεων.
Πώς όμως διασταυρώθηκαν οι διαδρομές των Takis, John Lennon και Yoko Ono; Την απάντηση μπορεί να αναζητήσει κάποιος σε μια ιστορική πλέον, εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη που είχε δώσει ο Lennon το 1971 στο περιοδικό Rolling Stone: «Υπήρχε μια underground κλίκα στο Λονδίνο: ο John Dunbar, ο οποίος ήταν παντρεμένος με τη Marianne Faithful, είχε μια γκαλερί εκεί, την Indica. Στις ελεύθερες μέρες μου ανάμεσα στις ηχογραφήσεις πήγαινα σε γκαλερί» είχε πει στον δημοσιογράφο Jann S. Wenner, προσθέτοντας: «Είχα πάει να δω μια έκθεση του Takis, δεν ξέρω αν τον ξέρετε, δημιουργεί ηλεκτρομαγνητικά γλυπτά, και μερικές ακόμα εκθέσεις σε διαφορετικές γκαλερί που παρουσίαζαν τη δουλειά άγνωστων ή underground καλλιτεχνών. Άκουσα λοιπόν ότι εκείνη η καταπληκτική γυναίκα [η Ono] θα είχε την επόμενη εβδομάδα μια έκθεση όπου θα γινόταν κάτι σαν χάπενινγκ, με ανθρώπους μέσα σε μαύρες τσάντες. Πήγα λοιπόν στο preview της έκθεσης, το βράδυ πριν από τα εγκαίνιά της. Μπήκα μέσα –εκείνη δεν ήξερε ποιος ήμουν ή κάτι τέτοιο– και περιπλανήθηκα στον χώρο, ανάμεσα σε κάτι κουλτουριάρηδες φοιτητές που βοηθούσαν στην γκαλερί, και εντυπωσιάστηκα βλέποντας την έκθεση. Υπήρχε ένα μήλο που πουλούσε για 200 λίρες, μου φάνηκε φανταστικό – αμέσως έπιασα το χιούμορ στο έργο της. Δεν ήταν απαραίτητο να γνωρίζω πολλά για την αβανγκάρντ ή underground τέχνη, το χιούμορ της με κέρδισε αμέσως».
«Είχα πάει να δω μια έκθεση του Takis, δεν ξέρω αν τον ξέρετε, δημιουργεί ηλεκτρομαγνητικά γλυπτά, και μερικές ακόμα εκθέσεις σε διαφορετικές γκαλερί που παρουσίαζαν τη δουλειά άγνωστων ή underground καλλιτεχνών. Άκουσα λοιπόν ότι εκείνη η καταπληκτική γυναίκα [η Ono] θα είχε την επόμενη εβδομάδα μια έκθεση όπου θα γινόταν κάτι σαν χάπενινγκ»
Όπως πρόσθετε στη συνέντευξή του, συνέχισε να θαυμάζει διάφορα έργα της Ono σε εκείνη την έκθεση και «εντυπωσιάστηκα πολύ. Μας σύστησε, ας πούμε, ο John Dunbar – κανένας μας δεν είχε ιδέα ποιος στο καλό ήταν ο άλλος, εκείνη δεν με ήξερε, νομίζω ότι είχε ακούσει μόνο το όνομα του Ringo, που στα γιαπωνέζικα σημαίνει “μήλο”. O John Dunbar την πίεζε κάπως λέγοντάς της, “αυτός είναι ένας καλός υποστηρικτής, πρέπει να πας και να του μιλήσεις ή να κάνεις κάτι”, ενώ εγώ περίμενα να γίνει κάτι, ένα χάπενινγκ. Ο John Dunbar επέμεινε να έρθει εκείνη να πει “γεια” στον εκατομμυριούχο, καταλαβαίνετε τι λέω. Κι εκείνη ήρθε και μου έδωσε μια κάρτα που έγραφε πάνω “Ανάσανε”, μια από τις οδηγίες της, έτσι κι έκανα. Έτσι γνωριστήκαμε».
Η δεύτερη φορά που την είδε ήταν στα εγκαίνια μιας λονδρέζικης γκαλερί: «Ήμασταν πολύ ντροπαλοί, νεύσαμε ο ένας στον άλλον – εκείνη στεκόταν πίσω μου κι εγώ, ας πούμε, κοίταξα αλλού γιατί είμαι πολύ ντροπαλός με τους ανθρώπους, ειδικά τα κορίτσια. Χαμογελάσαμε, ας πούμε, και σταθήκαμε παγωμένοι ο ένας δίπλα στον άλλο, σε εκείνο το cocktail party. Το επόμενο που συνέβη ήταν ότι εκείνη με προσέγγισε για να την υποστηρίξω –όπως κάνουν όλα τα τσογλάνια του underground– σε μια έκθεσή της. Μου έδωσε το βιβλίο της, “Grapefruit”, που διάβαζα συχνά και κάποιες φορές με νευρίαζε: έλεγε πράγματα όπως “ζωγράφισε μέχρι να πέσεις ξερός” ή “αιμορράγησε”. Και άλλες φορές με ενέπνεε πολύ και περνούσα όλες τις αλλαγές που περνάει κάποιος μέσα από το έργο της – κάποιες φορές το είχα δίπλα στο κρεβάτι μου και το άνοιγα και έπεφτα πάνω σε κάτι ωραίο που έγραφε, που ήταν μια χαρά, και μετά έπεφτα σε κάτι βαρύ, που δεν μου άρεσε. Συνέβαιναν όλα αυτά και μετά εκείνη ήρθε για να την υποστηρίξω σε μια έκθεση, τη “Half-A-Wind Show”. Της έδωσα χρήματα για να την υποστηρίξω, ήταν σε ένα μέρος που λεγόταν Lisson Gallery, ένα από εκείνα τα underground στέκια. Τα πάντα σε εκείνη την έκθεση ήταν μισά: υπήρχε μισό κρεβάτι, μισό δωμάτιο, μισό από τα πάντα, όλα κομμένα όμορφα στη μέση και βαμμένα λευκά. Κι εγώ, αφού έπιασα το νόημα, της είπα, “γιατί δεν πουλάς το άλλο μισό μέσα σε μπουκάλια;” κι αυτό ακριβώς έκανε –αυτό συνέβη προτού ανταλλάξουμε οποιονδήποτε όρκο μεταξύ μας– και μέχρι σήμερα έχουμε εκείνα τα μπουκάλια από την έκθεση που θα γινόταν η πρώτη μου. Παρουσιάστηκε ως “Yoko Plus Me” – ήταν η πρώτη δημόσια εμφάνισή μας. Δεν ήθελα καν να πάω να τη δω – ήμουν υπερβολικά τσιτωμένος».
«Τα πάντα σε εκείνη την έκθεση ήταν μισά: υπήρχε μισό κρεβάτι, μισό δωμάτιο, μισό από τα πάντα, όλα κομμένα όμορφα στη μέση και βαμμένα λευκά. Κι εγώ, αφού έπιασα το νόημα, της είπα, “γιατί δεν πουλάς το άλλο μισό μέσα σε μπουκάλια;” κι αυτό ακριβώς έκανε»
Τότε, είχε ήδη αρχίσει να την ερωτεύεται, όπως παραδέχτηκε στην ίδια συνέντευξη. Για την ακρίβεια, είχε αρχίσει να την ερωτεύεται από τότε που διάβαζε το βιβλίο της – αν και δεν είχε συνειδητοποιήσει τι του συνέβαινε. Και μετά πήγε σε μια εκδήλωσή της, που η Ono ονόμασε «Dance Event», «όπου διαφορετικές κάρτες περνούσαν συνέχεια μέσα από την πόρτα, γράφοντας “Ανάσανε” και “Χόρεψε” και “Παρακολούθησε όλα τα φώτα μέχρι το ξημέρωμα”, που με αναστάτωναν ή με έκαναν χαρούμενο, ανάλογα με το πώς ένιωθα».
Σε ένα ταξίδι του, κατόπιν, στην Ινδία, αλληλογραφούσε μαζί της. «Τα γράμματα ήταν ακόμα τυπικά, αλλά είχαν ένα ακόμα στοιχείο μέσα τους. Σχεδόν την πήρα μαζί μου στην Ινδία, αλλά δεν καταλάβαινα το γιατί, ακόμα κορόιδευα τον εαυτό μου λέγοντας ότι οι λόγοι ήταν καλλιτεχνικοί και τέτοια». Με την επιστροφή του η επικοινωνία τους συνεχίστηκε και στο τηλέφωνο, μέχρι που μια νύχτα την κάλεσε σπίτι του. «Ήρθε και δεν ήξερα τι να κάνω. Πήγα λοιπόν πάνω στο στούντιό μου και άρχισα να της παίζω ό,τι είχα ηχογραφήσει, όλα εκείνα τα παράξενα πράγματα, κάποια αστεία πράγματα και λίγη ηλεκτρονική μουσική. Εκείνη εντυπωσιάστηκε δεόντως και στο τέλος είπε, λοιπόν, ας κάνουμε κάτι μαζί, και γράψαμε το “Two Virgins”. Το ξεκινήσαμε μεσάνυχτα, τελειώσαμε το ξημέρωμα και μετά κάναμε έρωτα. Ήταν πολύ όμορφα».
Περισσότερα για την έκθεση «Takis 1∞»
Τα «Μαγνητικά Πεδία», το κομμάτι της έκθεσης που παρουσιάζεται στο Μουσείο του Ιδρύματος στην Αθήνα, αποτελεί μια ανασκόπηση της μακράς και εξαιρετικά γόνιμης σχέσης του Takis με τα μαγνητικά πεδία – μια σχέση-σταθμό στη διαδρομή του, που ξεκίνησε το 1959. Στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Άνδρο παρουσιάζονται όλα τα στάδια στο έργο του που υπήρξαν καθοριστικής σημασίας για εκείνον και προβάλλεται μια ολοκληρωμένη πλευρά της καλλιτεχνικής διαδρομής του.
Η έκθεση συνοδεύεται από εκτενή κατάλογο καθώς και μια σειρά podcasts πέντε επεισοδίων που διατρέχουν την πολυκύμαντη ζωή του καλλιτέχνη και είναι διαθέσιμα σε όλες τις πλατφόρμες. Πλαισιώνεται από πλούσιο πρόγραμμα με πολλές παράλληλες εκδηλώσεις στο Μουσείο της Αθήνας: συζητήσεις με σημαντικούς ιστορικούς τέχνης και επιμελητές που σχετίζονταν με τον Takis, την παρουσίαση μιας πρωτότυπης μουσικής δημιουργίας από τον Μιχάλη Δέλτα και την προβολή της βραβευμένης ταινίας του Κώστα Γαβρά «Section spéciale» (Ειδικό Δικαστήριο). Συνεχίζονται οι ξεναγήσεις για το κοινό, οι εκπαιδευτικές δράσεις, καθώς και η ειδικά σχεδιασμένη διαδραστική ξενάγηση «Μαγνητίζοντας την τέχνη».
Info
Περισσότερες πληροφορίες για την έκθεση εδώ. Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή, Ερατοσθένους 13, Αθήνα, τηλ. 210 7252895, goulandris.gr
