Ήξερα τη Γεωργία Καλαφάτη με το καλλιτεχνικό της όνομα, Sugahspank!, μία τραγουδίστρια με εξαιρετική φωνή και τρομερή σκηνική παρουσία, όλο ενέργεια και μπρίο. Όταν έφτασε στα χέρια μου η πρώτη ποιητική της συλλογή (Άννα, σε ευχαριστώ), ξαφνιάστηκα κάτι παραπάνω από ευχάριστα. Η Αγέραστος Ρόζα (εκδ. ΑΩ) μοιάζει με ορμητικό ποτάμι που παρασύρει τα πάντα στο μυαλό σου καθώς το διαβάζεις, σε γεμίζει εικόνες και αναφορές και άρωμα τριαντάφυλλου. Στο βιογραφικό της από τη σελίδα των εκδόσεων ΑΩ, μαθαίνει κανείς ότι «η Γεωργία Καλαφάτη, γνωστή ως Sugahspank!, μεγάλωσε στον Πειραιά. Σπούδασε Επικοινωνία, Καλές Τέχνες και Αγιογραφία. Καταπιάνεται με τη μουσική, έχοντας εκδώσει έξι άλμπουμ, αλλά και με την τέχνη και τον λόγο». Πολύ περισσότερα για την Καλαφάτη μαθαίνει κανείς διαβάζοντας αυτό το βιβλίο, ακολουθώντας τις περιπέτειές της με την τετράποδη κρητική μαφία στα social, αλλά και βλέποντάς την σε ένα live. Σας τα συστήνω όλα, ανεπιφύλακτα.
Γράφεις: «Σαφώς ανώτερο το γράψιμο / από τη μαλακία, / το νέτφλιξ, / το παγωτό, / το κλάμα, / το να πενθώ άκαρπα.»
Τι είναι για σένα «άκαρπο» πένθος και τι κάνει το γράψιμο «ανώτερο» από όλες τις παρηγοριές;
Άκαρπο είναι το πένθος που υποβόσκει μα δεν εκφράζεται, που αντί να το βιώνεις, το θάβεις με χίλιους τρόπους καθώς το κουβαλάς, γίνεται άγχος, θυμός, υπερφαγία, ψυχοσωματικά, καρκίνος. Πιστεύω πως με όποιον τρόπο και να εκφράσεις ένα πένθος αυτό γίνεται γόνιμο, ακόμα και με τον απλό καλό θρήνο. Το γράψιμο είναι σπουδαία παρέα στο πένθος γιατί το εκφράζει, το μετουσιώνει. Ταυτοχρόνως σε ψυχαναλύει. Όταν μάλιστα μετατραπεί σε τελικό έργο, βλέπεις χειροπιαστά την εξέλιξη των πραγμάτων και το θετικό που γεννιέται μέσα από το αρνητικό. Δεν είναι μόνο το γράψιμο χρήσιμο στη διαχείριση πένθους προφανώς, πολλές μορφές τέχνης και ασχολίες μπορούν να βοηθήσουν, αρκεί να σου δίνουν το χώρο και το χρόνο να ρίξεις ελεύθερα το μαύρο μέσα τους, μέχρι να το νιώσεις να αλλάξει χρώμα.
Πιστεύω πολύ στη γυναικεία φύση και το μυστικισμό που μας ενώνει, ένα είδος ξεχωριστής ευαισθησίας, σαν το κοινό μας μυστικό που μας καθιστά συγγενείς.
Η Αγέραστος Ρόζα είναι η πρώτη σου ποιητική συλλογή, ενώ ο περισσότερος κόσμος σε ξέρει ως Sugahspank, από τη μουσική. Ποιο ήταν το πρώτο ποίημα που έγραψες για το βιβλίο; Υπάρχει μια στιγμή που λες «εδώ ξεκίνησε η Αγέραστος Ρόζα»;
Νομίζω ήταν το πρώτο ποίημα από το πρώτο κεφάλαιο «πάρε ένα ποίημα πρόλογο…». Η σειρά των ποιημάτων είναι, σχεδόν, ημερολογιακή, αν εξαιρέσεις το εισαγωγικό που συνοψίζει εν μέρει το βιβλίο. Έγραφα στο κινητό, σε διαδρόμους και δωμάτια διαφορετικών νοσοκομείων φροντίζοντας τη μητέρα μου, αρχικά γάγγραινα λόγω παιδικού διαβήτη, μετά ήρθε ο ακρωτηριασμός του αριστερού της ποδιού, μετά ο θάνατος της. Μόνο για την μάνα μου δεν έγραφα τότε, όλο ήταν φουλ έρωτας, μάλλον για να ξεχνιέμαι, να βρίσκω ευχαρίστηση στη μέρα και να επιβιώνω. Ξαφνικά σε 15 μέρες αφού την έχασα βρέθηκα στην Κρήτη να κάνω σεζόν τραγουδώντας σε τουρίστες. Έμενα σε ένα χωριό στον Αποκόρωνα, την Κάινα, συνέχισα να γράφω μόνη στο βουνό, στο αμάξι, σε τοπικά νεκροταφεία, sound check, διαχειριζόμενη το πένθος. Κάπου εκεί κατάλαβα προς το τέλος πια πως όλο αυτό το πράγμα που έγραφα, έγραφα, έγραφα τόσον καιρό ήταν βιβλίο.
Το γράψιμο είναι σπουδαία παρέα στο πένθος γιατί το εκφράζει, το μετουσιώνει.
Το ρόδο εδώ φορτώνεται σχεδόν τα πάντα: ζωή, θάνατο, απώλεια, ανάσταση, σεξουαλική ωρίμανση, φθορά, διάρκεια. Πότε άρχισε αυτή η εμμονή με το ρόδο; Θυμάσαι ένα πρώτο, πολύ συγκεκριμένο τριαντάφυλλο στη ζωή σου;
Η εμμονή ξεκίνησε στην Κρήτη όταν έκλεψα μια Τσάρλεστον από έναν μπουφέ ξενοδοχείου για να αποφύγω τα γλυκά και το φάγωμά της μου προκάλεσε μια σχεδόν υπερβατική εμπειρία. Άρχισα να την ακούω στέρεο με το τριαντάφυλλο για κάποιο λόγο, μου έδινε μες την απλότητά του σαν σύμβολο καθημερινά περίπλοκες διαλέξεις στο νου μου κι άρχισα να το παρατηρώ και να το έχω παρέα μου παντού σε σημείο εμμονής. Άρχισα να φοράω μόνο άρωμα τριαντάφυλλο, να μαθαίνω για τα αρώματα, άρχισα σχεδόν να ταυτίζομαι μαζί του και να ακολουθώ την πορεία του. Όταν δεν ήξερα από πού να στρίψω στο δρόμο, έστριβα εκεί που είχε τριαντάφυλλα. Όταν ήταν η μητέρα μου πια στα τελευταία της, άρχισα να παρατηρώ ότι κι εκείνη είχε την εμμονή της. Τα σεντόνια, τα φλιτζάνια, τα ρούχα της, οι κουρτίνες της, όλα, έκρυβαν τριαντάφυλλα μια ζωή μπροστά στα μάτια μου και δεν το είχα συνειδητοποιήσει πόσο τα λάτρευε, τα φύτευε άλλωστε παντού. Η κηδεία της μητέρας μου έγινε ανήμερα της γιορτής του Ρόδου του Αμάραντου στην ομώνυμη εκκλησία που ήταν δίπλα στο πατρικό μου, εντελώς τυχαία. Πολλά θαύματα έζησα με τριαντάφυλλα έκτοτε ή ήθελα πολύ να τα πιστέψω για να έχω από κάπου να πιαστώ. Πλέον νιώθω πρέσβειρα του άνθους. Νιώθω πως όλο αυτό το βίωμα σχετίζεται άμεσα με την ιδέα του Ρόδου του Αμάραντου ως υπερβατική έννοια, με τον θείο έρωτα, το μέρος μέσα μας που δεν πεθαίνει.
Οι τίτλοι των ενοτήτων – Η Εκ Βράχου Αυτοφυής, Η εξ ιδρώτος και δακρύων αυτοποτιζομένη, Η Εκ Πίστεως Αυταναφλεγουσα, Η Εξ Ανέμων Καταμαδημένη, Η Στας Αιθέρας Εξιλεωμένη – θυμίζουν τροπάρια, εκκλησιαστική γλώσσα. Πώς προέκυψε αυτή η δομή;
Οι ενότητες ακολουθούν τη μετουσίωση του ρόδου, τη μεταμόρφωσή του, από την πιο σκληρή ύλη στην πιο αιθέρια άυλη μορφή, τα πέντε στοιχεία αυτά ανήκουν στη γλώσσα του μυστικισμού. Προφανώς το βιβλίο έχει έντονο θεολογικό υπόβαθρο (αν και η εκκλησία θα το έβρισκε τουλάχιστον βέβηλο και ανίερα πορνογραφικό). Είναι ο λόγος για τον οποίο επέλεξα να διατηρήσω στο βιβλίο το εξαντλητικά μεγάλο για ποίηση μέγεθος του και ας μη με συνέφερε εμπορικά ή όσον αφορά τις κριτικές. Με ενδιαφέρει πολύ ο αναγνώστης να περάσει μέσα από αυτή την έντονη, δύσκολη, μυητική, μεταμορφωτική εμπειρία, την επίπονη μεταμόρφωση του άνθρακα σε διαμάντι.
Πολλά θαύματα έζησα με τριαντάφυλλα έκτοτε ή ήθελα πολύ να τα πιστέψω για να έχω από κάπου να πιαστώ. Πλέον νιώθω πρέσβειρα του άνθους. Νιώθω πως όλο αυτό το βίωμα σχετίζεται άμεσα με την ιδέα του Ρόδου του Αμάραντου ως υπερβατική έννοια, με τον θείο έρωτα, το μέρος μέσα μας που δεν πεθαίνει
Νιώθεις ότι «δανείζεσαι» τη γλώσσα της θρησκείας για να τη φέρεις στα μέτρα της θηλυκής εμπειρίας;
Έχει συμβεί, αλλά καθόλου προσχεδιασμένα στο μεγαλύτερο μέρος. Σε λίγα σημεία μόνο είπα «α, εδώ θα βάλω κεφάλαιο άρθρο ενώ δεν μιλάω για τον κλασσικό χριστιανικό Θεό, αλλά για το θηλυκό θεϊκό στοιχείο, ώστε να υπερτονίσω την έμφυλη εμπειρία». Είμαι ένα άτομο που ζει με το θεϊκό στοιχείο καθημερινά στο νου μου, από παιδί κάτι με τραβάει εκεί, στα κείμενα όλων των θρησκειών, στις αγιογραφίες, στους ύμνους, τους ναούς όλων των εποχών, ψυχικά κατά βάθος εκεί κατοικώ κι αυτά μου κεντρίζουν το ενδιαφέρον. Τη γλώσσα τη θρησκευτική την έχω μάλλον βίωμα πλέον. Αυτό μπερδεύει, μπορεί να είναι και παρεξηγήσιμο καμία φορά, πόσο μάλλον όταν το βιβλίο είναι μαζί και βλάσφημο, πόσο μάλλον όταν εγώ σαν άνθρωπος είμαι άλλο τόσο υλίστρια, ταυτόχρονα φεμινίστρια, πολιτικό ον, ελευθεριακή κλπ. Προσπαθώ όμως να είμαι ελεύθερη και ειλικρινής όποτε δεν θα γινόταν το βιβλίο μου να μην τα περιέχει όλα αυτά. Η Αγέραστος Ρόζα είναι ένα έργο γυναικείου μυστικισμού. Συζητά για το πώς βιώνει την έκσταση μια γυναίκα. Ο ερωτισμός, η θηλυκότητα και η θρησκευτική εμπειρία αναγκαστικά συνυπάρχουν.
Στην ενότητα Εκ Πίστεως Αυταναφλέγουσα γράφεις για την απώλεια των γονιών, κυρίως της μητέρας, σαν ένα «μνημόσυνο διαρκείας». Πώς είναι να ζεις με ένα μνημόσυνο που δεν τελειώνει;
Λέω «έτσι σαν φάλαινες σου κλείνουν τα νερά τα πένθη… ώσπου δεν έχεις σπιθαμή στο τέλος ούτε για πνιγμό». Μιλώ για τη συσσώρευση των πενθών στις ζωές μας, είτε είναι θάνατοι, είτε απώλειες, χωρισμοί, μαζεύονται το ένα πάνω στο άλλο μέχρι που η ζωή γίνεται ένα σχεδόν με το πένθος, ζωή και απώλεια χορεύουν ακατάπαυστα. Εκεί είναι χρήσιμο να έχεις εργαλεία, όπως το γράψιμο, ή ο χορός ή η ψυχοθεραπεία π.χ. που να σε βοηθούν να βιώνεις το πένθος καθημερινά κι εκφράζοντας το να το μετουσιώνεις σε ζωή.
Οι στίχοι: «Όσο πιο πολύ απαιτείται… να ξεσκατίζω τη μητέρα μου (πέρσι ξεσκάτιζα τον πατέρα μου, πράγμα παράνομο, γλυκό κι άβολο…)» συνδέουν το σωματικό με το τρυφερό. Πόσο εύκολο ήταν να γράψεις ωμά;
Αρκετά εύκολο, είναι ο φυσικός μου τρόπος να εκφράζομαι αφιλτράριστα, όσο μπορώ, χωρίς να γίνομαι εντελώς μαλάκας. Είναι πολύ σημαντικό να είμαστε ακριβείς με τις λέξεις μας, ακόμα κι αν αυτές είναι «βρώμικες», αλλιώς συγχύζουμε τα νοήματα και είμαστε ανειλικρινείς, κυρίως απέναντι στον εαυτό μας και το συναίσθημά μας, και για να γράψεις ποίηση πιστεύω θέλει πρωτίστως να είσαι ειλικρινής με το συναίσθημά σου. Μέρος της ποιητικής ζωής είναι άλλωστε να βρίσκεις την ομορφιά μέσα στην ασχήμια και στο πεζό, δεν καταλαβαίνω γιατί να εξαιρούνται τα σκατά, όταν δεν τα χρησιμοποιήσεις μάλιστα για να προκαλέσεις, αλλά γιατί είναι μέρος της αλήθειας σου και της ποιητικότητας της στιγμής. Έχει άλλο συναίσθημα η λέξη σκατά, άλλο η λέξη κόπρανα, άλλο η λέξη ακαθαρσίες, καλό είναι να ξέρουμε τι νιώθουμε.
Θηλυκότητα, ερωτισμός, πένθος και αναγέννηση». Αν αυτά τα τέσσερα θέματα είναι οι πυλώνες του βιβλίου σου, τι βρίσκεται στην καρδιά του;
Η πίστη. Η πίστη στην πίστη, στον εαυτό, στον άλλο, στο καλό, στη δύναμη της αγάπης, στην εξέλιξη, στο μεγαλύτερο από εμάς που δεν κατανοούμε. Η πίστη σε ρωτάει «τι είναι ο θάνατος μπρος στην αθανασία;». Γι’ αυτό πιστεύω ότι η Αγέραστος Ρόζα είναι ένα θρησκευτικό βιβλίο κατά βάθος, γιατί είναι ένα έργο πιστό, ακόμη και η έκδοση του για μένα ήταν πράξη πίστης.
Είναι πολύ σημαντικό να είμαστε ακριβείς με τις λέξεις μας, ακόμα κι αν αυτές είναι «βρώμικες», αλλιώς συγχύζουμε τα νοήματα και είμαστε ανειλικρινείς, κυρίως απέναντι στον εαυτό μας και το συναίσθημά μας, και για να γράψεις ποίηση πιστεύω θέλει πρωτίστως να είσαι ειλικρινής με το συναίσθημά σου.
Στην αρχή υπόσχονται «όλα τα τριαντάφυλλα του κόσμου» πως «η επανάσταση είναι δεδομένη». Τι είδους επανάσταση ονειρεύεται η Ρόζα;
Η επανάσταση είναι φαινόμενο αλυσιδωτό πιστεύω. Δεν θα μπορούσε να υπάρχει ερωτική επανάσταση που να μην είναι ταυτόχρονα και πολιτική και υπαρξιακή και φεμινιστική. Πιστεύω στις μεγάλες επαναστάσεις που θα έρθουν βιώνοντας τις μικρές επαναστάσεις που ζω και είμαι μάρτυρας καθημερινά. Για μένα η ίδια η ολοκλήρωση της Ρόζας ήταν η προσωπική επανάσταση που προμήνυα. Ξεκίνησα να γράφω κρυφά για να μην τρελαθώ και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ξαναγεννηθώ ως ποιήτρια. Αυτό μου έχει αλλάξει την καθημερινότητα πλήρως, το πώς βιώνω τα πράγματα, τον περίγυρό μου, τον ερωτισμό μου, την αυτοεικόνα μου. Ήταν σαν να έλειπε ένα κομμάτι μου πριν που τώρα μπήκε στη θέση του. Περπατάω στο δρόμο και νιώθω ο εαυτός μου γιατί πλέον είμαι και ποιήτρια. Παλιά θα πήγαινα σε μια πορεία και μέσα μου θα είχα μόνο οργή και θλίψη, τώρα πηγαίνω και βάζω τα κλάμματα από συγκίνηση από την ομορφιά της συλλογικότητας, κάτι έχει ξεκλειδωθεί. Βλέπω τις φίλες μου, η κάθε μια στο χρόνο της και με τον τρόπο της, ν’ ανθίζουν και να «επαναστατούν» απέναντι στους δαίμονες τους, εκεί που έλεγες πως έτσι θα πάνε μέχρι το τέλος. Έτσι κι εγώ, και όλοι. Πιστεύω πως η επανάσταση είναι αδιάσπαστο μέρος του μοτίβου εξέλιξης της ανθρώπινης εμπειρίας, απλά θέλει το χρόνο του και την ωρίμανση των καταστάσεων. Αλλά ναι, θεωρώ πως η επανάσταση είναι δεδομένη και θεωρώ επίσης πως είναι καθήκον μου η πίστη σε αυτήν.
Το βιβλίο συνοδεύεται από QR code που οδηγεί σε μελοποιημένο ποίημα, το πρώτο σου ελληνόφωνο τραγούδι, σε παραγωγή της Nalyssa Green. Πώς ήταν αυτή η εμπειρία να «επιστρέφει» η ποίηση στη μουσική;
Με έχει εμπνεύσει πάρα πολύ όλο αυτό. Πιστεύω πως αφού εκδώσω τα κομμάτια που έχω γράψει και είναι ήδη έτοιμα να κυκλοφορήσω, οι επόμενες μου δουλειές θα είναι εντελώς διαφορετικές. Ανυπομονώ να εμπλακώ με την ελληνόφωνη μουσική περισσότερο. Είναι πολύ απελευθερωτικό όλο αυτό.
Η επανάσταση είναι φαινόμενο αλυσιδωτό πιστεύω. Δεν θα μπορούσε να υπάρχει ερωτική επανάσταση που να μην είναι ταυτόχρονα και πολιτική και υπαρξιακή και φεμινιστική
Ποιο ποίημα της συλλογής νιώθεις ότι είναι πιο κοντά στη σκηνική σου περσόνα ως Sugahspank!;
Κανένα. Νιώθω ότι με το βιβλίο δείχνω έναν εαυτό που δεν έχω αφήσει ξανά να βγει προς τα έξω ποτέ. Εννοώ ότι ως Sugahspank! είχα πάντα ένα πρόσωπο πολύ «τα χώνω», δυναμικό, loud, λίγο του λιμανιού. Εδώ μου έχω επιτρέψει να είμαι ευάλωτη, ταυτόχρονα δεν κρύβω πλέον ούτε την πνευματικότητά μου, ούτε τη διανόησή μου. Ίσως να φοβόμουν πως, ως γυναίκα, δεν θα μου συγχωρούνταν να είμαι πολλά αξιόλογα πράγματα ταυτόχρονα.
Ποιες καλλιτέχνιδες θα έβαζες σε ένα φανταστικό γενεαλογικό δέντρο της Αγέραστης Ρόζας; Σε ποια ιδεατή καλλιτεχνική οικογένεια γυναικών θα ήθελες να ανήκεις;
Τη συμμορία από γυναίκες Αγίες και αποκρυφίστριες που ενέπνευσαν το καινούριο άλμπουμ “Lux” της Rosalia (τυχαίο;). Μέσα στο παρεάκι θα έβαζα και την Hilma af Klint, να σου πω την αλήθεια όλες μου τις φίλες, ποιήτριες και καλλιτέχνιδες θα ήθελα να βάλω στο δέντρο. Πιστεύω πολύ στη γυναικεία φύση και το μυστικισμό που μας ενώνει, ένα είδος ξεχωριστής ευαισθησίας, σαν το κοινό μας μυστικό που μας καθιστά συγγενείς.
