Το πρόσφατα αναθεωρημένο οικογενειακό δίκαιο του Ιράκ προκαλεί έντονη ανησυχία διεθνώς, καθώς εισάγει ρυθμίσεις που ενισχύουν νομικά την ανισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Σύμφωνα με το Human Rights Watch, ο νέος «Κώδικας Προσωπικού Καθεστώτος», το Ja’afari Personal Status Code, που εγκρίθηκε από το ιρακινό κοινοβούλιο στις 27 Αυγούστου 2025, δίνει στους άνδρες μεγαλύτερο έλεγχο σε κρίσιμους τομείς όπως ο γάμος, το διαζύγιο, η επιμέλεια παιδιών και η κληρονομιά.
Η τροποποίηση του Φεβρουαρίου 2025 επιτρέπει στα ζευγάρια να επιλέγουν αν ο γάμος τους θα διέπεται από τον Νόμο Προσωπικού Καθεστώτος του 1959 ή από τον νέο κώδικα, που βασίζεται στη σιιτική σχολή του ισλαμικού δικαίου.
Ωστόσο, το νέο πλαίσιο περιλαμβάνει διατάξεις που υπονομεύουν θεμελιώδη δικαιώματα των γυναικών. Μεταξύ άλλων, επιτρέπει σε έναν άνδρα να αλλάξει μονομερώς το νομικό καθεστώς του γάμου, χωρίς ενημέρωση ή συναίνεση της συζύγου, καθώς και να προχωρήσει σε διαζύγιο χωρίς να την ειδοποιήσει. Επιπλέον, η επιμέλεια των παιδιών μεταφέρεται αυτομάτως στον πατέρα όταν τα παιδιά συμπληρώνουν τα επτά χρόνια, ανεξάρτητα από το συμφέρον του παιδιού.
Παρότι μια σειρά από ακόμη πιο ακραίες διατάξεις αποσύρθηκαν έπειτα από έντονες αντιδράσεις γυναικείων οργανώσεων, ανάμεσά τους και πρόβλεψη που θα μείωνε το κατώτατο όριο γάμου των κοριτσιών στα 9, ο νέος κώδικας εξακολουθεί να ακυρώνει σκληρά κεκτημένα δικαιώματα.
«Ο νέος Κώδικας Προσωπικού Καθεστώτος θεσμοθετεί περαιτέρω τις διακρίσεις εις βάρος των γυναικών, υποβιβάζοντάς τες νομικά σε πολίτες δεύτερης κατηγορίας», δήλωσε η Sarah Sanbar, ερευνήτρια του Human Rights Watch για το Ιράκ. Γυναικείες οργανώσεις στη χώρα ζητούν την άμεση κατάργηση του νόμου, τονίζοντας ότι ενισχύει μια αντίληψη που αντιμετωπίζει τις γυναίκες ως «παραρτήματα των ανδρών» και όχι ως ισότιμα μέλη της κοινωνίας.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Χαρακτηριστική είναι η υπόθεση της Ghazal H., η οποία, δέκα χρόνια μετά το διαζύγιό της, ενημερώθηκε ότι ο πρώην σύζυγός της κατέθεσε αγωγή για να εφαρμοστεί αναδρομικά ο νέος κώδικας στον γάμο τους, επιδιώκοντας να της αφαιρέσει την επιμέλεια του δεκάχρονου γιου τους. Η ίδια περιέγραψε χρόνια ενδοοικογενειακής βίας, που οδήγησαν ακόμη και σε αποβολή, και υπογράμμισε ότι ο πρώην σύζυγός της είχε καταδικαστεί για τον ξυλοδαρμό της. Παρ’ όλα αυτά, ο νέος νόμος του δίνει τη δυνατότητα να διεκδικήσει την επιμέλεια, παρότι ο γάμος είχε συναφθεί υπό το προηγούμενο νομικό πλαίσιο.
Το πρόβλημα έχει βαθύτερες ρίζες, καθώς το Ιράκ παραμένει χωρίς νόμο για την ενδοοικογενειακή βία (εκτός από την Περιφέρεια του Κουρδιστάν) ενώ το ισχύον ποινικό δίκαιο εξακολουθεί να επιτρέπει στον σύζυγο να «πειθαρχεί» τη γυναίκα του και παρέχει μειωμένες ποινές για εγκλήματα που τελούνται για «λόγους τιμής».
Οι οργανώσεις δικαιωμάτων προειδοποιούν ότι ο νέος κώδικας δεν αποτελεί μόνο γυναικείο ζήτημα, αλλά κοινωνικό πρόβλημα που κινδυνεύει να διαιωνιστεί στις επόμενες γενιές.
