Στις 27 Ιουνίου του 2015 δύο γυναίκες δημοσιογράφοι κάθονται δίπλα-δίπλα στην τρίτη σειρά της αίθουσας Τύπου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, όπως και στα προηγούμενα 26 Eurogroup που έχουν καλύψει ανελλιπώς ως ανταποκρίτριες στις Βρυξέλλες, η μία για την Καθημερινή και η άλλη για τη Wall Street Journal. Αυτή τη φορά η ατμόσφαιρα είναι βαριά. Ο συνήθως ανέκφραστος Γερούν Ντάισελμπλουμ είναι ταραγμένος, αλλά το μήνυμά του είναι ξεκάθαρο: όποιο κι αν ήταν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος που έχει προκηρύξει η ελληνική κυβέρνηση, το μέλλον της Ελλάδας είναι αβέβαιο. Το δεύτερο μνημόνιο έληγε σε τρεις ημέρες και η Ελλάδα χρειαζόταν 1,6 δισ.μέσα στα επόμενα 24ωρα για να μη χρεοκοπήσει.Ο υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης έχει αποχωρήσει στη μέση της συνεδρίασης αφήνοντας το Eurogroup για πρώτη φορά χωρίς τη δυνατότητα ομοφωνίας.Η Ελένη Βαρβιτσιώτη και η Βικτώρια Δενδρινού βγαίνουν από το κτίριο με κομμένη την ανάσα και τα αυτιά τους να βουίζουν.Οι συνάδελφοί τους από άλλες χώρες προσπαθούν να πουν κάτι ενθαρρυντικό.Αξιωματούχοι με μάτια κόκκινα από την κούραση δεν μπορούν να πιστέψουν ότι τα πράγματα έφτασαν σε αυτό το σημείο.
Εκείνο το απόγευμα συνειδητοποίησαν ότι έπρεπε να καταγράψουν όλα όσα είχαν ζήσει τους τελευταίους μήνες. Τέσσερα χρόνια και περισσότερες από 230 ώρες off the record συνεντεύξεων αργότερα, με 95 βασικούς πρωταγωνιστές των γεγονότων του 2015, γεννήθηκε το βιβλίο Η τελευταία μπλόφα (εκδ. Παπαδόπουλος). Το αποτέλεσμα ήταν μια συναρπαστική αφήγηση που μας οδηγεί πίσω από κλειστές πόρτες σε κυβερνητικά κτίρια και οικίες αξιωματούχων και μας βάζει σε εκείνα τα δωμάτια όπου διαδραματίστηκαν οι πολύωρες διαπραγματεύσεις, οι προσφορές, οι υποσχέσεις, οι εκβιασμοί και, εντέλει, οι συμβιβασμοί. Mια ιστορία που διαβάζεται σαν πολιτικό θρίλερ και έγινε αμέσως το αναπάντεχο best seller του φετινού καλοκαιριού.
Αναπάντεχο και για τις ίδιες: «Λέγαμε ότι θα το διάβαζαν 100 άνθρωποι που μας ξέρουν!», αυτοσαρκάζονται το ζεστό μεσημέρι που τις συναντώ στο κέντρο της Αθήνας, λίγες ημέρες προτού αναχωρήσουν πάλι για τη βάση τους. Η Ελένη Βαρβιτσιώτη, με σπουδές Δημοσιογραφίας και Ιστορίας στη Βοστόνη και δεκαετή θητεία στους «Φακέλους» του Αλέξη Παπαχελά, είχε αντιμετωπίσει την επαγγελματική πρόταση για τις Βρυξέλλες ως μια νέα περιπέτεια το 2014: «Μην ανησυχείς, με καθησύχασε μάλιστα ο προκάτοχός μου, δεν θα είναι τίποτα δύσκολο, μόνο τη ρύθμιση του χρέους έχουμε, λίγο την τραπεζική ένωση της Ευρώπης, θα είσαι μια χαρά. Και μετά ήρθε η καταιγίδα!».Την ίδια εποχή, άλλη μια νεαρή Ελληνίδα, η Βικτώρια Δενδρινού, εγκαθίσταται στην πόλη διαπιστευμένη της WSJ (τώρα εργάζεται για το πρακτορείο Bloomberg).Εχοντας σπουδάσει Οικονομικά και Πολιτικές Επιστήμες στην Οξφόρδη και το Λονδίνο, αγάπησε ξαφνικά τη δημοσιογραφία όταν βρέθηκε με υποτροφία στον Economist.
Γρήγορα, τα γεγονότα τις φέρνουν κοντά.
«Εξάλλου το να καλύπτεις την Ε.Ε. είναι λίγο όπως στο πανεπιστήμιο! Πηγαίνουμε όλοι μαζί στις συνεντεύξεις Τύπου, πηγαίνουμε όλοι μαζί στα breefing. Οταν δούλευα στο Λονδίνο δεν υπήρχε αυτό το κλίμα», λέει η Βικτώρια.
«Ούτε στην Ουάσινγκτον, ούτε πουθενά», προσθέτει η Ελένη. «Επιπλέον, ήμασταν δύο Ελληνίδες που έβλεπαν τα πράγματα με την ίδια οπτική».
Μπορούμε να καταλάβουμε όλοι οικονομικά;
Βικτώρια Δενδρινού: Σίγουρα όλοι μπορούμε να καταλάβουμε πολλά περισσότερα μαθηματικά απ’ ό,τι πιστεύουμε. Είναι λάθος να μας χωρίζουν από μικρούς σε ανθρώπους που είναι καλοί στα Μαθηματικά και άλλους που δεν είναι. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι, ειδικά γυναίκες που λένε: «Α, δεν καταλαβαίνω, μη μου εξηγείς». Εγώ παροτρύνω τις φίλες μου να κατανοήσουν ό,τι έχει σχέση με οικονομικά και χρήματα για να παίρνουν αποφάσεις μόνες τους.
Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίσατε στη διάρκεια της έρευνάς σας;
Β.Δ.: Ο όγκος δουλειάς! Το συνειδητοποιούσαμε όσο προχωρούσαμε.
Ελένη Βαρβιτσιώτη: Οταν ξεκινήσαμε, είπαμε ότι θα γράψουμε τα γεγονότα, φτιάξαμε ένα πολύ αναλυτικό χρονοδιάγραμμα. Ομως τα γεγονότα ήταν πολύ πυκνά. Οι 7 μήνες ήταν σαν χρόνια. Και οι άνθρωποι από τους οποίους πήραμε συνεντεύξεις είχαν και αυτοί μια δυσκολία να βάλουν σε χρονική σειρά τα γεγονότα.Και μετά βέβαια έπρεπε να διασταυρώσουμε αυτά που μας έλεγαν από δεύτερη πηγή.Γιατί όλα όσα γράφουμε στο βιβλίο είναι διασταυρωμένα.Είναι 80.000 λέξεις, αλλά είναι σαν να έχουμε γράψει διπλάσιες.
Ποια αποκάλυψη σας σόκαρε περισσότερο κατά τη διάρκεια αυτών των συνεντεύξεων;
Β.Δ.: Η ύπαρξη του Σχεδίου Β. Οταν ανακαλύψαμε ότι υπήρχε σχέδιο των Ευρωπαίων σε περίπτωση εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ. Ηταν ένα τρομερά αναλυτικό σχέδιο 157 σελίδων με όλα τα βήματα που θα έπρεπε να γίνουν σε περίπτωση που η χώρα χρεοκοπήσει και πρέπει να βγει από το ευρώ. Περιλάμβανε κάθε πιθανό θέμα που θα προέκυπτε, πώς θα τυπώναμε νέο νόμισμα – οι λεπτομέρειες ήταν ανατριχιαστικές.Ηταν απολύτως προετοιμασμένοι και το κόστος που βγάζανε ήταν πολύ μικρό.
Ε.Β.: Καταλάβαμε ότι όλο αυτό πάνω στο οποίο είχε πατήσει η ελληνική κυβέρνηση, ότι οι Ευρωπαίοι θα υποχωρήσουν γιατί φοβούνται το κόστος, τελικά δεν ίσχυε.
Υπήρξε αδρεναλίνη σε αυτή τη διαδικασία; Οι γυναίκες δεν μιλούν συχνά για την ικανοποίηση που παίρνουν από τη δουλειά τους.
Ε.Β.: Τεράστια αδρεναλίνη. Οταν έχεις μια αποκάλυψη και την έχεις στείλει στην εφημερίδα και περιμένεις να δημοσιευτεί την επόμενη μέρα – κάποιες φορές δεν μπορώ να κοιμηθώ τα βράδια από τον ενθουσιασμό.
Β.Δ.: Αδρεναλίνη νιώσαμε την πρώτη μέρα που πήραμε το Plan B στα χέρια μας, αλλά και μετά από μια άλλη συνάντηση που κάναμε με αξιωματούχο, την οποία είχαμε αφήσει για τελευταία στιγμή. Είχαμε πει «εντάξει, ας τον δούμε και αυτόν», ήμασταν στο τέλος της έρευνάς μας και τελικά καθίσαμε τρεις ώρες μαζί του και ήταν διαμάντι! Ενας άνθρωπος που δεν φανταζόμασταν ότι θα είχε τόσα να μας πει.
Το περιμένατε ότι το βιβλίο θα έχει τέτοια επιτυχία;
Β.Δ.: Καθόλου! Ειδικά όταν ήμασταν στα κάτω μας, λέγαμε: «Ποιος θα το διαβάσει αυτό;».Μετρούσαμε στο χέρι αυτούς που θα το διάβαζαν, τις φίλες μας, τους γνωστούς μας, και βάζαμε στοιχήματα. Λέγαμε: «αυτή λες να το διαβάσει; Μπα… Η άλλη; Ισως» κ.λ.π.
Ε.Β.: Πάντως δεν ήταν αυτός ο σκοπός μας. Δεν το γράψαμε ποτέ για να πουλήσουμε.Εμείς απλώς θέλαμε να πούμε την ιστορία που ξέραμε, να την γράψουμε όσο πιο αντικειμενικά γίνεται και να υπάρχει εκεί έξω.
Β.Δ.: Πέρυσι την άνοιξη, που ήμασταν σε ένα αρκετά κομβικό σημείο, είχαμε βρει ένα φίλο της Ελένης, συγγραφέα στη Νέα Υόρκη, τον Γιάννη Πάπο. Μας είπε λοιπόν: «Πρέπει να πάρετε μια απόφαση: ή θα γράψετε ένα βιβλίο τεχνικό, ιστορικό, να τα βάλετε όλα στο τραπέζι, το οποίο δεν θα πουλήσει και θα είναι πιο βαρετό, ή θα κάνετε ένα βιβλίο που θα είναι επικεντρωμένο σε δύο χαρακτήρες, για παράδειγμα τον Βαρουφάκη και τη Μέρκελ, και θα είναι πιο “εύκολο”, χωρίς τόσες τεχνικές λεπτομέρειες». Και οι δύο είπαμε χωρίς να το σκεφτούμε: το πρώτο!
Ε.Β.: Δεν θέλαμε βέβαια να είναι και σαν βασανιστήριο για τον αναγνώστη, να λέει: «Αντε να το διαβάσω γιατί πρέπει». Θέλαμε να διαβάζεται ευχάριστα.Και φυσικά, μοιραία, έχει «ήρωες», γιατί πολλοί άνθρωποι ήταν πια πολύ γνώριμοι σ’ εμάς, ξέραμε πώς σκέφτονται, πώς αντιδρούν, πώς είναι το γραφείο τους, το σπίτι τους, πώς ξυπνάνε, πώς κοιμούνται.
Εκτός από τον Τσίπρα και τη Μέρκελ, φωτίζετε και άλλα πρόσωπα που, έως τώρα, για το κοινό ήταν αόρατα ή αδιάφορα.
Ε.Β.: Θέλαμε να βάλουμε στο βιβλίο και αυτούς τους πιο τεχνικούς ήρωες, που έχουν δουλέψει πολλές ώρες πάνω στη χώρα. Είναι ορισμένοι αξιωματούχοι που για χρόνια ολόκληρα δουλεύουν για την Ελλάδα, ξέρουν τη χώρα καλύτερα από εμάς.Το πρόβλημά μας γίνεται κτήμα τους.
Εχουν βάλει πόνο και πολύ κόπο. Ξενύχτια τρομερά. Δούλευαν Σαββατοκύριακα, υπερωρίες.Δεν έβλεπαν τις οικογένειές τους, έχαναν τις διακοπές τους. Εντάξει, η δουλειά τους ήταν, αλλά μιλάμε για 16-17 ώρες της μέρας. Πολλοί τώρα δεν θέλουν να ξανακούσουν τη λέξη «Ελλάδα»!
Η Μέρκελ έχει πει (και το αναφέρετε και στο βιβλίο σας) «μισώ τους τσακωμούς.Προτιμώ τη συνεργασία, όχι τη σύγκρουση». Πιστεύετε ότι αυτό χαρακτηρίζει γενικά τις γυναίκες; Θα είχαμε καλύτερη μοίρα με περισσότερες γυναίκες στην ηγεσία;
Ε.Β.: Ναι! Και είμαστε πολύ χαρούμενες σήμερα με δύο γυναίκες στο τιμόνι της Ε.Ε.
Σίγουρα ισχύει για τη Μέρκελ και σίγουρα ισχύει και για την Κριστίν Λαγκάρντ, η οποία το λέει για τη σχέση των γυναικών με το ρίσκο, ότι «αν είχαμε, αντί για Lehman Brothers, Lehman Sisters δεν θα είχε συμβεί η οικονομική κρίση», γιατί οι γυναίκες είναι πιο προσεκτικές, μεθοδικές, παίρνουν λιγότερο ρίσκο.
Και η Μέρκελ είναι μεθοδική αλλά και διστακτική και είναι πρόβλημα αυτό μερικές φορές, αλλά είναι και υπομονετική. Αν στη θέση της είχαμε κάποιον θερμόαιμο, μπορεί να έλεγε: «Φτάνει, δεν μπορώ, βαρέθηκα, φύγετε από το ευρώ να ησυχάσουμε».
Πώς είδατε την υποψηφιότητα της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής;
Ε.Β.: Συγκινήθηκα πολύ όταν το έμαθα, και για τη Φον Ντερ Λάιεν και για τη Λαγκάρντ. Μπορεί να πετύχουν, μπορεί και όχι.Αλλά μόνο και μόνο ότι δύο γυναίκες είναι στο τιμόνι και κρατούν στα χέρια τους την ευρωπαϊκή πολιτική και την ευρωπαϊκή οικονομική πολιτική είναι ριζοσπαστικό.
Β.Δ.: Μπορεί να μη συμφωνείς με τις πολιτικές τους και καταλαβαίνω ότι η Λαγκάρντ είναι αμφιλεγόμενη, αλλά είναι σπουδαίο για τις νεότερες γυναίκες, τους δείχνει μέχρι πού μπορούν να φτάσουν. Αν ξεκινούσα να σπουδάζω Οικονομικά τώρα και έβλεπα ότι η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας είναι γυναίκα, μπορεί να μη γινόμουν σαν εκείνη, αλλά θα μου έδειχνε ποιο είναι το όριό μου.Εγώ σπούδασα Οικονομικά σε ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον με το 80% των συμφοιτητών μου να είναι αγόρια.
Ε.Β.: Αυτή η επιλογή εμπεριέχει ένα μήνυμα. Οπως όταν βγήκε ο Ομπάμα και ήταν ο πρώτος μαύρος πρόεδρος της Αμερικής.
Σε ποια γυναικεία θέματα (ισότητα, ίση αμοιβή) περιμένουμε κάτι από αυτές τις δύο γυναίκες;
Ε.Β.: Νομίζω πως περιμένουμε πράγματα και από τις δύο. Η Φον ντερ Λάιεν ήταν υπουργός για τα οικογενειακά θέματα και είχε κάνει αρκετό έργο σε σχέση με την άδεια και το επίδομα πατρότητας, έτσι ώστε να μπορούν οι γυναίκες να επιστρέψουν στην εργασία τους.Αυτό έκανε διαφορά στη μείωση της υπογεννητικότητας στη Γερμανία.Εχουν έξι μήνες γονεϊκή άδεια και οι άνδρες πια.
Β.Δ.: Η Λαγκάρντ το λέει συνέχεια σε όλους τους τόνους, ότι πρέπει να έχουμε περισσότερες γυναίκες σε υψηλές θέσεις. Και στις συνεντεύξεις Τύπου, αν δεις, πάντα θέλει να δίνει προτεραιότητα σε γυναίκες δημοσιογράφους. Εμείς το έχουμε ζήσει!
Ε.Β.: Το ότι θα έχεις γυναίκα επικεφαλής στην EKΤ, έναν οργανισμό με 90% άνδρες, είναι πολύ σημαντικό. Η Λαγκάρντ έχει και μια γνωστή στους συνεργάτες της μητρική προσέγγιση, τους φροντίζει όλους.Για παράδειγμα, όταν ο Νίκος Παππάς είχε ένα πρόβλημα στο χέρι του, του έλεγε, «Νίκο, πρέπει να σε δει γιατρός», έφερε γιατρό εκείνη να τον δει.Ακόμη, με τους αξιωματούχους, στο απόγειο της κρίσης, τους ρωτούσε αν έχουν φάει, έκανε διάλειμμα, τους έπαιρνε και πήγαιναν για φαγητό.
Στην Ελλάδα τι θα θέλατε να αλλάξει σε σχέση με τις γυναίκες σε θέσεις εξουσίας;
Β.Δ.: Μου άρεσε πολύ στην Ισπανία που όταν άλλαξε η κυβέρνηση, το μισό Υπουργικό Συμβούλιο ήταν γυναίκες. Θα ήθελα να το δω και στην Ελλάδα.Δεν ξέρω κατά πόσο είναι εφικτό εδώ, αλλά και αυτή η δικαιολογία ότι δεν υπάρχουν στελέχη ισχύει μέχρι ένα βαθμό. Η απάντηση είναι: ψάξε και βρες στελέχη! Και η Φον ντερ Λάιεν όχι απλώς δεν ήταν φαβορί, δεν ήταν καν αουτσάιντερ για την Επιτροπή.Κι όμως, τη βρήκαν και είχε το βιογραφικό για τη θέση.
Ε.Β.: Το ίδιο ισχύει και στο δικό μας χώρο. Θα ήθελα να δω γυναίκα διευθύντρια εφημερίδας.Εχει να συμβεί από την εποχή της Ελένης Βλάχου.
Εχετε αισθανθεί να πάσχει η προσωπική σας ζωή από τη δουλειά;
Ε.Β.: Από το βιβλίο σίγουρα! Το γράψαμε χωρίς να πάρουμε άδεια.Ολα μας τα απογεύματα, τα Σαββατοκύριακα, τις διακοπές μας.Ηταν σαν μια δεύτερη δουλειά, πολύ απαιτητική.
Β.Δ.: Είναι μια δύσκολη δουλειά ούτως ή άλλως. Νιώθω άσχημα που ακυρώνω συνέχεια πράγματα.Οργανώνω ένα ταξίδι και το ματαιώνω γιατί έχουμε έκτακτη Σύνοδο Κορυφής.
Ποια εξέλιξη εύχεστε να ζήσετε για την Ελλάδα όσο εργάζεστε στις Βρυξέλλες;
Β.Δ.: Θα ήθελα να μη μου μιλάει κανείς για την Ελλάδα. Αυτό θα σημαίνει ότι τα πράγματα θα πηγαίνουν καλά!
Ε.Β.: Να γυρίζω στην Ελλάδα από τις Βρυξέλλες και να νιώθω ότι βρίσκομαι στην καρδιά της Ευρώπης και όχι στην άκρη της. Και δεν εννοώ γεωγραφικά.
«ΤΟ ΠΙΟ ΣΟΚΑΡΙΣΤΙΚΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΑΣ ΗΤΑΝ Η ΥΠΑΡΞΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ Β. ΟΤΑΝ ΤΟ ΠΗΡΑΜΕ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΜΑΣ, Η ΑΔΡΕΝΑΛΙΝΗ ΗΤΑΝ ΤΕΡΑΣΤΙΑ».
–Βικτώρια Δενδρινού
«AN ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕΡΚΕΛ ΗΤΑΝ ΕΝΑΣ ΑΝΔΡΑΣ, ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΛΕΓΕ: “ΦΤΑΝΕΙ, ΒΑΡΕΘΗΚΑ, ΒΓΕΙΤΕ ΑΠΟ ΤΟ ΕΥΡΩ ΝΑ ΗΣΥΧΑΣΟΥΜΕ”».
–Ελένη Βαρβιτσιώτη
Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στην έντυπη έκδοση του Marie Claire που κυκλοφόρησε την Κυριακή 21/7.
