Υπάρχει μια φράση που αγαπούν να επαναλαμβάνουν οι βιβλιόφιλοι ως απάντηση σε όσους δεν κατανοούν απόλυτα τις αναγνωστικές τους συνήθειες. «Τα βιβλία θα αλλάξουν τον κόσμο», λένε προσθέτοντας έναν ακόμα νέο τίτλο στη βιβλιοθήκη τους. Ανήκω σε αυτούς που το πιστεύουν αλλά έχοντας τις ενστάσεις μου. Δεν θα τον αλλάξουν αν δε δώσουμε αξία στις σελίδες τους και στα νοήματα που κουβαλούν οι λέξεις τους. Το διάβασμα δεν είναι απλά ένας ακόμα τρόπος για να περάσουμε τον χρόνο μας αλλά και για να μπούμε στη διαδικασία να σκεφτούμε αυτά που διαβάζουμε.
«Οι λέξεις και οι ιδέες μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο», έλεγε στους μαθητές του ο John Keating στην ταινία «Ο Κύκλος των Χαμένων Ποιητών» και αυτή είναι η βάση κάθε ανατροπής, μικρής ή μεγάλης. Η ανατροπή όμως έρχεται μέσα από το μοίρασμα και την ομάδα και φυσικά στο μυαλό μου έχω μια Λέσχη Ανάγνωσης.
Μία λέσχη ανάγνωσης σε κάνει ενεργό αναγνώστη αφού σε παρακινεί να δίνεις σημασία σε ότι διαβάζεις, να ανακαλύπτεις πράγματα ακόμα και σε βιβλία που δεν θα ήταν η πρώτη σου επιλογή και να μοιράζεσαι τις σκέψεις σου με άλλους αναγνώστες.
Όταν μιλάς για ένα βιβλίο που διάβασες, αν το σκεφτείς, εκφράζεις τον τρόπο που εσύ αντιλαμβάνεσαι και βλέπεις τον κόσμο του αλλά και τον δικό σου. Μέσα από τα βιώματα σου, με αφορμή την ιστορία που σχολιάζεις, μιλάς τελικά για τον εαυτό σου. Έχοντας όμως ως όχημα ένα βιβλίο είναι πιο εύκολο να απελευθερωθείς και έτσι να έρθεις πραγματικά κοντά με τους συνομιλητές και συν-αναγνώστες σου.
Είναι αναζωογονητικό να δίνουμε χρόνο από την καθημερινότητα μας, όσο φορτωμένη κι αν είναι, σε κάτι που αγαπάμε. Ένας σελιδοδείκτης, στη σελίδα 55, στο βιβλίο που έχεις τοποθετήσει στο κομοδίνο σου είναι το κίνητρο που χρειάζεσαι για να συνεχίσεις το διάβασμα ειδικά όταν θα ακολουθήσει μια βιβλιοσυνάντηση.
Στο Marie Claire έχουμε ήδη δημιουργήσει το #MarieClaireBookClub και σου προτείνουμε κάθε μήνα σπουδαία βιβλία που πρέπει να μπουν στα ράφια σου και στην καρδιά σου.
Μπορείς όμως να δημιουργήσεις κι εσύ τη δική σου Λέσχη Ανάγνωσης. Μπαίνοντας στην σελίδα του Εθνικό Κέντρο Βιβλίου θα βρεις όλα τα βήματα για να στήσεις τη δική σου που μπορεί να έχει συγκεκριμένη θεματική για να ταιριάζει με τα ενδιαφέροντά σου. Μπορείς όμως να εμπνευστείς από κάποια που ήδη υπάρχει ή ακόμα και να μπεις σε μια από αυτές.
Οι λέσχες ανάγνωσης έγιναν mainstream
Η ένταξη σε ομάδες ικανοποιεί την βαθύτερη ανάγκη μας να ανήκουμε κάπου. Κάπως έτσι άλλωστε σχηματίστηκαν και οι κοινωνίες. Με το να ανήκουμε σε κάτι μεγαλύτερο από εμάς, νιώθουμε ότι δεν είμαστε μόνοι.
Την ανάγκη αυτή του να είμαστε μέρος ενός συνόλου επιβεβαιώνει και ένα είδος Λέσχης που είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο στο εξωτερικό: η Silent Book Club. Στη σιωπηλή λέσχη ανάγνωσης δεν υπάρχουν δεσμεύσεις και υποχρεώσεις, υπάρχει κοινός χρόνος και χώρος ανάγνωσης. Ακολουθεί τη λογική μιας βιβλιοθήκης.
Βέβαια, η ανάγκη της αποστασιοποίησης που δημιούργησε η πανδημία του κορωνοϊού έδωσε μεγαλύτερη άνθιση στις online εκδοχές. Όχι ότι δεν υπήρχαν και πριν μπει στη ζωή μας ο Covid-19. Ο γιος του David Bowie, Duncan Jones, ξεκίνησε το 2016 μία online λέσχη ανάγνωσης με τα αγαπημένα βιβλία του πατέρα του.
Από τις πιο αντισυμβατικές ιδέες που θα συναντήσεις είναι η λέσχη ανάγνωσης topless, στη Νέα Υόρκη, με στόχο να γίνει η ανάγνωση… σέξι.
Το 1996 ξεκίνησε, στην Αμερική, η Λέσχη της Oprah Winfrey που είχε τη δύναμη να κάνει βιβλία να εκτιναχθούν στην κορυφή των καταλόγων best seller.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Η κολλητή της Oprah, Reese Witherspoon ξεκίνησε πέρυσι τo 2017 τη δική της Λέσχη ως μέρος του «Hello Sunshine», μιας κοινότητας που ίδρυσε η ηθοποιός με σκοπό να τιμήσει τις ιστορίες που έχουν να πουν οι γυναίκες.
Στη Μεγάλη Βρετανία η πιο δημοφιλής λέσχη είναι η Richard And Judy Book Club.
Στην Ελλάδα, γνωρίσαμε καλύτερα τον μαγικό κόσμο μιας Λέσχης Ανάγνωσης με αφορμή τη 2η Ημέρα Μικρών Βιβλιοπωλείων -γιορτάστηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2020-, που ήταν αφιερωμένη στις λέσχες των μικρών βιβλιοπωλείων.
Οι πρώτες λέσχες ανάγνωσης
Ανατρέχοντας όμως στην ιστορία, θα βρούμε ότι οι πρώτες λέσχες ανάγνωσης έκαναν την εμφάνισή τους στον Μεσαίωνα. Όσο περίεργο κι αν σου ακούγεται. Με δεδομένο ότι επικρατούσε ο αναλφαβητισμός και ήταν ελάχιστοι αυτοί που είχαν βιβλία οι λέσχες σχηματίζονταν από ανθρώπους που συγκεντρώνονταν για να ακούσουν ταξιδευτές και τροβαδούρους να κάνουν ανάγνωση. Σε σπίτια εύπορων πολιτών, που ήταν η μειοψηφία, μορφωμένοι υπηρέτες διάβαζαν στους κυρίους τους.
Οι μαζώξεις αυτές ευδοκιμούσαν στη φύση καθώς εργασίες κάποιου είδους συνοδεύονταν με την ανάγνωση ενός βιβλίου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι μια ιστορία του 15ου αιώνα όπου ζητήθηκε σε έναν μορφωμένο ηλικιωμένο από μια ομάδα γυναικών να αναλάβει το ρόλο της δυνατής ανάγνωσης όσο εκείνες γυρνούσαν και μιλούσαν η μία στην άλλη.
Στα τέλη του 18ου αιώνα τα μέλη μικρών βιβλιοφιλικών κοινοτήτων, ομάδων ανάγνωσης, λεσχών ανάγνωσης και λογοτεχνικών κοινοτήτων συζητούσαν για βιβλία και κοινωνικοποιούνταν ενώ η ομάδα λειτουργούσε και ως δανειστική και κυκλική βιβλιοθήκη.
Κάποιες από τις ομάδες ήταν γυναικοκρατούμενες αλλά ήταν στις αρχές του 1800 όταν οι γυναίκες σχημάτισαν μεγάλο αριθμό από λογοτεχνικές κοινότητες με σκοπό να συζητούν για βιβλία και μόνο μετά τον Παγκόσμιο Πόλεμο η τάση αυτή μπήκε στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Όσο περισσότερο οι κυρίες της μεσαίας τάξης αποκτούσαν ελεύθερο χρόνο, λόγω της Βιομηχανικής Επανάστασης, συγκεντρώνονταν για θρησκευτικούς σκοπούς και σταδιακά απέκτησαν πρόσβαση σε δημόσιους χώρους που παραδοσιακά ήταν «διαθέσιμοι» μόνο στους άνδρες.
Οι λογοτεχνικές κοινότητες του 19ου αιώνα ήταν οι απόγονοι των ευρωπαϊκών σουαρέ του 17ου αιώνα που αποτελούσαν σημείο συνάντησης -κυρίως ανδρών- που ήθελαν να συζητήσουν για λογοτεχνία, πολιτική και πολιτισμό.
Τα μέλη αυτών τον βορειοαμερικανικών λογοτεχνικών κοινοτήτων αποτελούντων κυρίως από λευκές γυναίκες και ακολουθούσαν το μοντέλο της ανάγνωσης που λάμβανε χώρα στο σπίτι κάθε οικογένειας όπου βιβλία ή περιοδικά διαβάζονταν και συζητούνταν για εκπαιδευτικούς σκοπούς ή ψυχαγωγία.
Υπάρχει επίσης ένδειξη για αφροαμερικάνικες λέσχες ανάγνωσης, ανάμεικτων φύλων, όπου τα μέλη τους διάβαζαν ο ένας στον άλλο και για τον άλλον. Ο στόχος δεν ήταν η αναψυχή αλλά η απόκτηση παιδείας σε μια αναπτυσσόμενη λογοτεχνικά κοινωνία.
Τα θεμέλια του φεμινισμού
Η καθηγήτρια Anne Ruggles Gere υπολογίζει ότι στα τέλη του 19ου αιώνα υπήρχαν περισσότερες από 2 εκατομμύρια γυναίκες σε λογοτεχνικές κοινότητες ενώ η καθηγήτρια Barbara Sicherman υπολογίζει ότι το 75% των δημοσίων βιβλιοθηκών των Ηνωμένων Πολιτειών ιδρύθηκαν από αυτού του είδους των γυναικείων ομάδων.
Η πλειοψηφία αυτών των γυναικών έστρεψε την προσοχή της στη φιλανθρωπία καθώς θεωρούνταν ότι η ευαισθησία που είχαν ως γυναίκες τις οδηγούσε να μελετήσουν τα κοινωνικά ζητήματα χωρίς να εγκαταλείπουν τα βασικά τους καθήκοντα.
Οι λογοτεχνικές κοινότητες συχνά εξυπηρετούσαν το ρόλο της εκπαίδευσης των γυναικών που αργότερα αναμείχθηκαν στο κίνημα των Σουφραζετών -και όχι μόνο.
Πολλές γυναίκες που ενσωματώθηκαν σε κοινωνικά κινήματα έγιναν περισσότερο ενεργές αναγνώστριες και συγγραφείς.
Οι λογοτεχνικές συναντήσεις του περασμένου αιώνα, όπως και οι σύγχρονες λέσχες ανάγνωσης, έδωσαν στις γυναίκες μια αίσθηση δομής και κατανόησης: ήταν μέρη όπου η σοφία των γυναικών και η γνώση μπορούσε να αρθρωθεί, να επικυρωθεί και να εκτιμηθεί. Οι συζητήσεις έδιναν μια κοινή γλώσσα και ένα μέσο πνευματικής και κοινωνικής συναλλαγής που βοηθούσε τις γυναίκες να ορίσουν τους εαυτούς τους και να βρουν απαντήσεις για τη ζωή.
Οι λέσχες ανάγνωσης δημιούργησαν μια νοητή κοινότητα και συχνά ένωναν αναγνώστες σε κοινές ομάδες στην Βόρεια Αμερική και τη Μεγάλη Βρετανία.
Οι ομάδες ανάγνωσης του παρελθόντος συχνά έδιναν στα μέλη τους την ευκαιρία να μάθουν πράγματα που δεν διδάσκονταν στο εκπαιδευτικό σύστημα.
Στα χρόνια 1960 και 1970, οι ομάδες ανάγνωσης επέτρεψαν στις γυναίκες να ανακαλύψουν, να τροφοδοτήσουν ή και να αναζητήσουν νέα ενδιαφέρονται και δραστηριότητες και να απομακρυνθούν από τις οικιακές αγγαρείες.
