Η είδηση για τη δημοσιοποίηση υλικού από προσωπικές στιγμές του Στάθη Παναγιωτόπουλου με πρώην σύντροφό του, χωρίς τη συγκατάθεσή της, κάνει τον γύρο του διαδικτύου, με τη συγγνώμη που εξέφρασε ο ίδιος μέσω γραπτής δήλωσής του, να θυμίζει περισσότερο δικαιολογία παιδιού νηπιακής ηλικίας.
Στην ανακοίνωσή του αναφέρει πως δεν ήθελε να βλάψει κανέναν. Ωστόσο, προχώρησε στη δημοσιοποίηση τριών βίντεο και 300 φωτογραφιών από προσωπικές στιγμές τους. Δηλώνει πικρά μετανιωμένος, αλλά μέχρι το θέμα να λάβει τόσο μεγάλες διαστάσεις και να γίνει πρώτο στα δελτία ειδήσεων δεν είχε κατεβάσει το υλικό, ενώ -όπως αποκάλυψε το θύμα σε τηλεοπτική εκπομπή- ό,τι συνέβη δεν έγινε μετά τον χωρισμό τους, αλλά στη διάρκεια της σχέσης τους.
Η Σταυρούλα Αντιγόνη Πριλή, δικηγόρος του θύματος σε δηλώσεις της στο Πρώτο Θέμα αναφέρει πως η γυναίκα βρίσκεται σε άθλια ψυχολογική κατάσταση, ενώ η ίδια σε τηλεοπτική εκπομπή αποκάλυψε πως ο παρουσιαστής την προσέγγισε ξανά για να τα βρουν εξωδικαστικά και τελικά πήρε τις υποσχέσεις του πίσω. Από τη στιγμή, μάλιστα, που έγινε αυτή η αποκάλυψη για τη συμπεριφορά του παρουσιαστή της εκπομπής «Ράδιο Αρβύλα», ήρθαν στο φως και άλλα στοιχεία για παρόμοιες συμπεριφορές, με κοπέλες να καταγγέλουν πως τις παρενόχλησε, ακόμα και όταν εκείνες ήταν ανήλικες.
Στην κορυφή των τάσεων του Twitter και της Google για τη χώρα μας, λοιπόν, βρίσκονται από εχθές το όνομα του Στάθη Παναγιωτόπουλου και ο όρος revenge porn, ενώ μας ξύπνησαν μνήμες από μια άλλη παρόμοια υπόθεση. Η 22χρονη Λίνα Κοεμτζή το 2016 έγινε (ίσως) το πρώτο θύμα διαδικτυακής σεξουαλικής κακοποίησης στην Ελλάδα, όταν το 2016 έβαλε τέλος στη ζωή της, επειδή ένας ερασιτέχνης φωτογράφος μοιράστηκε στο Internet γυμνές της φωτογραφίες. Ωστόσο, στη χώρα μας ο διαδικτυακός βιασμός θεωρείται πλημμέλημα.
Τι είναι το revenge porn
Ο όρος “revenge porn” δεν ταιριάζει απόλυτα στη συγκεκριμένη περίπτωση (όπως αναφέραμε το θύμα παραδέχθηκε πως όλα έγιναν ενόσω ήταν ζευγάρι), ενώ σύμφωνα με την κα. Κέλλυ Ιωάννου, Κλινική Εγκληματολόγο, Trauma Recovery Coach και Δ/ντρία του Διεθνούς Ινστιτούτου Κυβερνοασφάλειας, δεν θα έπρεπε καν να υφίσταται. «Όταν μιλάμε για εκδικητική πορνογραφία, τότε μεταθέτουμε την ευθύνη στο θύμα. Υποσυνείδητα, περνά στο μυαλό μας πως εκείνο έκανε κάτι και η πράξη του θύτη δικαιολογείται. Πρόκειται καθαρά για κακοποίηση και όχι πορνογραφία», λέει στο Marie Claire.
«Στην περίπτωση της πορνογραφίας υπάρχει συναίνεση και τα κίνητρα είναι ξεκάθαρα. Υπάρχει οικονομικό όφελος. Σε αυτή και σε άλλες παρόμοιες περιπτώσεις, μιλάμε για μια νέα μορφή σεξουαλικής κακοποίησης. Ο δόκιμος όρος είναι “διαδικτυακός βιασμός” (cyber rape) ή “σεξουαλική διαδικτυακή κακοποίηση”».
Τα κίνητρα και η σημασία τους για έναν ξεκάθαρο ορισμό
«Όταν κάποιος αναφέρεται στο revenge porn περιορίζει το κίνητρο, ενώ στη σεξουαλική διαδικτυακή κακοποίηση υπάρχουν δύο βασικά κίνητρα: το 1ο έχει να κάνει με τις στερεοτυπικές αντιλήψεις και το πώς ένας άνθρωπος βλέπει έναν άλλο, εν προκειμένω (και κατά κύριο λόγο) ο άντρας τη γυναίκα, κατώτερο και το 2ο με το οικονομικό όφελος, όταν ένας άνθρωπος εκβιάζει έναν δεύτερο ή με παράνομους τρόπους αποκτά υλικό, το οποίο διακινεί για να κερδίσει χρήματα (π.χ. hackers).
Πρέπει να καταλάβουμε πως το grooming και η διαδικτυακή αποπλάνηση έχουν πολλές διαστάσεις. Δεν πρόκειται μόνο για έναν μεσήλικα που προσεγγίζει μικρά κορίτσια με σκοπό να τα βιάσει ή να τους αποσπάσει γυμνές φωτογραφίες. Πλέον, ακόμα και ανήλικα παιδιά – προσωπικά τα ονομάζω ηλεκτρονικά βαποράκια– προσεγγίζουν συνομιλήκους τους ή άλλους ανήλικους και μέσω των ηλεκτρονικών εφαρμογών διοχετεύουν φωτογραφίες τους στο διαδίκτυο για να βγάλουν χρήματα ή για να αποδείξουν πως είναι cool».
Γιατί μια τέτοια πράξη είναι παράνομη και πώς προσεγγίζεται από τη δικαιοσύνη στη χώρα μας
Όταν κάποιος δημοσιεύει φωτογραφίες ή βίντεο από ιδιωτικές στιγμές διαπράττει ένα σεξουαλικό έγκλημα. Πρόκειται για παραβίαση της ιδιωτικότητας, η οποία προστατεύεται από διεθνείς συμβάσεις. Μάλιστα, σε ορισμένες χώρες αναγνωρίζεται ως πολύ βαρύ αδίκημα.
«Στο εξωτερικό αντίστοιχες καταστάσεις αντιμετωπίζονται διαφορετικά. Υπάρχουν νόμοι που προστατεύουν τα ζευγάρια. Η φύση των συντροφικών σχέσεων έχει αρχίσει να αλλάζει. Μάλιστα, συμπράττονται σύμφωνα μεταξύ ζευγαριών τα οποία προσδιορίζουν τη χρήση τεχνολογίας στις σχέσεις και του υλικού που ενδεχομένως παραχθεί στη διάρκεια τους. Στην Ελλάδα οι πράξεις αυτές είναι πλημμεληματικού χαρακτήρα και εκδικάζονται με βάση τους νόμους για τα προσωπικά δεδομένα, τους εκβιασμούς ή την προσβολή της δημοσίας αιδούς. Σε κάθε περίπτωση οι άνθρωποι πρέπει να θυμούνται πως ακόμα κι αν νιώθουν προδομένοι, πρέπει να μιλούν. Η ευθύνη βαραίνει τον δράστη και μόνον. Τα θύματα να μην φοβούνται να μιλήσουν και να μην κατηγορούν τον εαυτό τους».
Πώς μπορεί να το διαχειριστεί το θύμα και οι τρόποι πρόληψης
«Το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνει ένα άτομο όταν αντιληφθεί πως υπάρχει υλικό σεξουαλικού περιεχομένου με το ίδιο στο διαδίκτυο, χωρίς την έγκρισή του, είναι να απευθυνθεί στο Α.Τ της περιοχής του. Έπειτα, να απευθυνθεί σε έναν δικηγόρο που γνωρίζει πώς να διαχειριστεί αυτά τα θέματα. Στη χώρα μας υπάρχουν εξειδικευμένοι επαγγελματίες, οι οποίοι ενδεχομένως να γνωρίζουν και τις σελίδες που μπορεί να έχει αναρτηθεί το υλικό και να απαιτήσουν την διαγραφή του», λέει η κα. Ιωάννου. Επίσης, μπορεί να απευθυνθεί στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος στο 11188 ή στην 24ωρη γραμμή υποστήριξης της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων στο 2152151011.
Σε μια εποχή που η τεχνολογία είναι κομμάτι της ζωής θα ήταν αφελές να επαναλαμβάνουμε απόψεις του τύπου: «γιατί πήρε μέρος αν δεν ήθελε;» ή «εκείνη φταίει που συμφώνησε». Η Κέλλυ Ιωάννου τονίζει πως όλοι μας πρέπει να μάθουμε να χρησιμοποιούμε με ασφάλεια το διαδίκτυο και μαζί με αυτό και όσα φέρνει μαζί του. Υπάρχουν τρία βήματα που μπορεί να γίνουν, για να αρχίσουν να εκλείπουν τέτοια περιστατικά:
- Τα άτομα που συμμετέχουν να γνωρίζουν ποιες είναι οι ασφαλείς μορφές sexting (π.χ. δεν δείχνουμε πρόσωπο ή χαρακτηριστικά σημεία του σώματός μας)
- Σε περίπτωση απειλών να κρατάμε τις συνομιλίες (και με screenshot), καθώς ίσως μας φανούν χρήσιμες αργότερα
- Η πολιτεία να αναλάβει δράση για αυστηρότερες ποινές σε αντίστοιχες περιπτώσεις και η προστασία στο διαδίκτυο να γίνει υποχρεωτικό μάθημα στα σχολεία.
