Ο εγκέφαλός μας δεν σταματά να αλλάζει ποτέ και νέα έρευνα αποκαλύπτει τις πέντε φάσεις στη ζωή του, με τέσσερις ηλικίες-σταθμούς που σηματοδοτούν κρίσιμες αλλαγές στη λειτουργία και την ανάπτυξή του. Η μελέτη, που βασίστηκε σε σαρώσεις εγκεφάλων περίπου 4.000 ανθρώπων έως 90 ετών, έδειξε ότι ο εγκέφαλος παραμένει στη φάση της εφηβείας μέχρι τα πρώτα χρόνια των τριάντα ετών, όταν πια φτάνει στην κορύφωσή του.
Για την ακρίβεια, ο εγκέφαλος περνάει πέντε διακριτές φάσεις στη διάρκεια της ζωής, με βασικά σημεία καμπής στις ηλικίες 9, 32, 66 και 83, αναφέρει σε ρεπορτάζ του το BBC. Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένη έρευνας βοηθούν στην κατανόηση των μεταβολών του κινδύνου για ψυχικές ασθένειες και άνοια κατά τη διάρκεια της ζωής.
«Ο εγκέφαλος επανασυνδέεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Διαρκώς ενισχύει και εξασθενεί τις συνδέσεις του και δεν ακολουθεί ένα σταθερό μοτίβο – υπάρχουν διακυμάνσεις και φάσεις επανασύνδεσης», δήλωσε στο BBC η Dr Alexa Mousley.
Κάποιοι άνθρωποι φτάνουν σε αυτά τα ορόσημα νωρίτερα ή αργότερα από άλλους, όμως οι ερευνητές τόνισαν πόσο εμφανείς ήταν αυτές οι ηλικίες στα δεδομένα. Τα συγκεκριμένα πρότυπα έγιναν εμφανή μόνο τώρα, χάρη στον μεγάλο αριθμό εγκεφαλικών σαρώσεων που χρησιμοποιήθηκαν στη μελέτη,
Οι πέντε φάσεις του εγκεφάλου
Παιδική ηλικία – από τη γέννηση έως τα εννέα έτη: Ο εγκέφαλος αυξάνει γρήγορα σε μέγεθος αλλά ταυτόχρονα μειώνει την υπερβολική σύνδεση μεταξύ των νευρώνων, που δημιουργείται στα πρώτα χρόνια της ζωής. Σε αυτή τη φάση λειτουργεί λιγότερο αποτελεσματικά, σαν ένα παιδί που εξερευνά χωρίς σαφή κατεύθυνση.
Εφηβεία – από τα εννέα έως τα 32 έτη: Από την ηλικία των 9 ετών οι συνδέσεις στον εγκέφαλο γίνονται πιο αποδοτικές. Πρόκειται για μια περίοδο έντονης αλλαγής, που συμπίπτει με την έναρξη της εφηβείας και συνεχίζεται μέχρι τις αρχές της δεκαετίας των 30. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης υπάρχει και ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την εμφάνιση ψυχικών διαταραχών. Ο εγκέφαλος γίνεται πιο αποδοτικός, ενισχύοντας τις νευρωνικές συνδέσεις και φτάνοντας στην κορύφωσή του στις αρχές της τρίτης δεκαετίας.
Ενηλικίωση – από τα 32 έως τα 66 έτη: Ακολουθεί μια περίοδος σταθερότητας, η μακρύτερη στη ζωή του εγκεφάλου. Οι αλλαγές γίνονται πιο αργά και οι βελτιώσεις στην αποτελεσματικότητα αντιστρέφονται σταδιακά. Αυτή η φάση συνδέεται με ένα είδος «πλατό» στη νοημοσύνη και την προσωπικότητα.
Πρώιμη γήρανση – από τα 66 έως τα 83 έτη: Η ηλικία των 66 σηματοδοτεί μια μεταβατική περίοδο, όχι απότομη, αλλά με αλλαγές στη σύνδεση των περιοχών του εγκεφάλου. Αντί να λειτουργεί ως ενιαίο σύνολο, ο εγκέφαλος αρχίζει να διαχωρίζεται σε περιοχές που συνεργάζονται στενά μεταξύ τους. Είναι επίσης η φάση όπου αρχίζουν να εμφανίζονται η άνοια και προβλήματα όπως η υπέρταση.
Όψιμη γήρανση – από τα 83 έτη και έπειτα: Από τα 83 και μετά, οι αλλαγές στον εγκέφαλο συνεχίζονται με μεγαλύτερη ένταση. Η μελέτη σημειώνει ότι η εύρεση υγιών εγκεφάλων σε αυτή την ηλικία ήταν πιο δύσκολη, αλλά οι μεταβολές μοιάζουν με εκείνες της πρώιμης γήρανσης, εντονότερες όμως.
Η έρευνα δείχνει ότι οι ηλικίες αυτές αντιστοιχούν σε σημαντικά στάδια της ζωής, όπως η εφηβεία, οι πρώτες δεκαετίες της ενηλικίωσης, η γονεϊκότητα και θέματα υγείας αργότερα στη ζωή. Όπως επισημαίνουν οι επιστήμονες, οι διαφορές στην «καλωδίωση» του εγκεφάλου σχετίζονται με την προσοχή, τη μνήμη, τη γλώσσα και άλλες συμπεριφορές.
Η μελέτη δεν εξέτασε ξεχωριστά άνδρες και γυναίκες, οπότε ανακύπτουν ερωτήματα για ζητήματα όπως η επίδραση της εμμηνόπαυσης. Ωστόσο, ο Duncan Astle, καθηγητής νευροπληροφορικής στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, σημειώνει: «Πολλές νευροαναπτυξιακές, ψυχιατρικές και νευρολογικές καταστάσεις συνδέονται με τον τρόπο που είναι διασυνδεδεμένος ο εγκέφαλος. Οι διαφορές στη νευρωνική διασύνδεση μπορούν να προβλέψουν δυσκολίες στην προσοχή, τη γλώσσα, τη μνήμη και μια σειρά άλλων συμπεριφορών».
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Nature Communications, τονίζει ότι η γνώση για τη συνεχή αλλαγή του εγκεφάλου μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση νευροαναπτυξιακών, ψυχικών και νευρολογικών διαταραχών. Όπως σχολιάζει η καθηγήτρια Tara Spires-Jones από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, «πρόκειται για μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη που αναδεικνύει πόσο αλλάζει ο εγκέφαλός μας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής».
