Δεν είναι ένα ακόμα hashtag στα social media ούτε μια καμπάνια που έχει σκοπό να ενισχύσει την φιλαναγνωσία του κόσμου. Το We Need Books είναι ένας πυρήνας εκπαίδευσης και αλληλεγγύης. Είναι η πρώτη πολυγλωσσική βιβλιοθήκη της Αθήνας που εγκαινιάστηκε τον Νοέμβριο του 2019, στην Κυψέλη. Υπήρχε όμως πολύ πριν βρει σπίτι στην οδό Ευβοίας 7, από το 2016, ως μια μικρή οργάνωση που μάζευε βιβλία για τους πρόσφυγες.
“Η ιδέα γεννήθηκε όταν δύο άνθρωποι που υπό άλλες συνθήκες δεν θα είχαν γνωριστεί ποτέ, όχι μόνο γνωρίστηκαν, έζησαν μαζί, μοιράστηκαν τις ανησυχίες τους κι έγιναν φίλοι και συνεργάτες”, εξηγεί στο Marie Claire η Ιωάννα Νισυρίου που είναι η μισή καρδιά του We Need Books. Η άλλη μισή είναι ο Ναντίρ Νούρι.
Ζητώντας της να προσπαθήσει να θυμηθεί πώς άρχισαν όλα, δυσκολεύτηκε. Όχι ότι δεν έχει χρειαστεί να απαντήσει αρκετές φορές σε αυτή την ερώτηση αφού η βιβλιοθήκη έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον και διεθνών μέσων με πιο πρόσφατο το κανάλι της Deutsche Welle Women.
Γνωρίστηκε με τον συνιδρυτή του We Need Books -όπως θα ήταν η επίσημη διατύπωση- σε μια περίοδο πολύ φορτισμένη, με συναισθήματα που “ήταν έντονα και ζητούσαν διέξοδο”. Γνωρίστηκαν γιατί έζησαν ένα διάστημα μαζί, όταν εκείνη μπήκε σε ένα πρόγραμμα φιλοξενείας προσφύγων. “Αυτό μου φαίνεται τόσο μακρινό τώρα, αλλά έτσι ξεκίνησαν όλα”, θυμάται.
“Η ιδέα γεννήθηκε όταν δύο άνθρωποι που πιστεύουν ότι τα βιβλία μας ενδυναμώνουν, μας φέρνουν κοντά, μας δείχνουν τον δρόμο ακόμα κι όταν πιστεύουμε ότι βρισκόμαστε σε αδιέξοδο, έψαχναν έναν τρόπο να συμπαρασταθούν στους πρόσφυγες που έφταναν στην Ελλάδα. Στα παιδιά που είχαν μείνει μακριά από τα σχολεία, στους νέους που ήθελαν να μάθουν για τον τόπο που βρέθηκαν, στους μεγαλύτερους, για να θυμούνται την ιστορία τους.”
Πόσο εύκολο ήταν να βρείτε βιβλία σε τόσες διαφορετικές γλώσσες;
Είχαμε πολύ μεγάλη συμπαράσταση από τους απλούς ανθρώπους, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Μας έχουν στείλει βιβλία από πολλές χώρες, ευρωπαϊκές και μη, κι από την Ελλάδα, στις δημοφιλέστερες ευρωπαϊκές γλώσσες. Αυτή ήταν η μαγιά της πολυγλωσσικής μας βιβλιοθήκης. Όμως τα περισσότερα βιβλία μας σε αραβικά και φαρσί έπρεπε να αγοραστούν από το εξωτερικό. Στην αρχή ήταν πολύ δύσκολο και χρονοβόρο. Τα πρώτα βιβλία που φέραμε από το Αφγανιστάν τα είχε αγοράσει για εμάς από διάφορα παζάρια ένας άγνωστος από τον οποίο ζήτησα βοήθεια μέσω ενός άλλου αγνώστου και τον εμπιστεύθηκα με τα χρήματα. Του είχαμε δώσει κάποιες κατευθύνσεις, αλλά την επιλογή την έκανε αυτός. Τις επόμενες φορές κάναμε επιλογή. Αυτό σημαίνει πολλά βράδια μπροστά στον υπολογιστή να μεταφράζω στο google από φαρσί και αραβικά στα αγγλικά για να καταλάβω τους τίτλους, πολλές ώρες έρευνας για τους εθνικούς συγγραφείς του αραβικού και του φαρσόφωνου κόσμου. Τώρα που τα βλέπω αυτά τα βιβλία στα ράφια της βιβλιοθήκης νιώθω μεγάλη τρυφερότητα προς αυτά, σα να έχουμε περάσει μαζί δοκιμασίες που δεν τις γνωρίζουν άλλοι. Γι’ αυτό στενοχωριέμαι πολύ όταν κάποιο χάνεται, αλλά κι αυτό είναι μέρος της ζωής μιας βιβλιοθήκης.
Ποια είναι η πιο περίεργη που έχετε εντοπίσει ανάμεσα στα βιβλία σας;
Η πλειοψηφία του δυτικού πολιτισμού είναι ανίδεη ως προς τον γλωσσικό πλούτο της Ασίας και της Αφρικής. Στην αρχή μπερδευόμουν κι εγώ πολύ με τις διαφορετικές γλώσσες και διαλέκτους, πχ νταρί, φαρσί και παστό. Τώρα μπερδεύομαι ακόμα, αλλά λιγότερο! Παρόλο που έχουμε φτάσει τις 29 γλώσσες τώρα στη βιβλιοθήκη, υπάρχουν πάρα πολλές στις οποίες δεν έχουμε ακόμα βιβλία. Οι πιο δύσκολες για εμάς να βρούμε, είναι οι κουρδικές γλώσσες.
Υπάρχουν αντίτυπα βιβλίων που κρύβουν κάποια ιστορία;
Τα χρησιμοποιημένα βιβλία έχουν πάντα μια ιστορία που συνήθως δεν μπορούν να μας πουν. Ανάμεσα στις σελίδες βιβλίων που μας έχουν κάνει δωρεά, όμως, έχουμε συχνά βρει κάποια «χνάρια» που άφησαν οι ιδιοκτήτες τους, φωτογραφίες, σημειώματα, εισιτήρια λεωφορείων. Και βέβαια υπάρχουν και βιβλία με προσωπικές και τρυφερές αφιερώσεις που καταλήγουν στα ράφια μας, κειμήλια άλλων που βρέθηκαν στα χέρια μας.
Στη βιβλιοθήκη υπάρχουν κάποια βιβλία από τα πρώτα που μας δώρισαν, την εποχή που έδινα ραντεβού στο Σύνταγμα και συναντούσα αγνώστους με τσάντες ξενόγλωσσων βιβλίων. Έχει υπάρξει τεράστια προσπάθεια πίσω από αυτό το εγχείρημα, και όχι μόνο από εμάς. Οι άνθρωποι έρχονταν από όλα τα μέρη της Αττικής για να μας φέρουν έστω ένα βιβλίο.
Πιστεύατε στο ξεκίνημα ότι αυτό θα πάρει τόσο μεγάλη έκταση;
Στο ξεκίνημα δεν είχα ιδέα ότι θα φτάναμε ως εδώ. Στην αρχή ήμασταν δύο άνθρωποι. Στην πορεία καταλάβαμε ότι πρέπει να ιδρύσουμε κάποια οργάνωση, να αποκτήσουμε νομική υπόσταση, αλλά αυτό με φόβιζε πολύ γιατί είχε έξοδα και ρίσκα και γιατί δεν ήξερα τίποτα, μα τίποτα, γύρω από το πώς ιδρύεις και πώς διαχειρίζεσαι μια μη κερδοσκοπική εταιρεία, ή και μια οποιαδήποτε εταιρεία. Ευτυχώς τα κάναμε όλα με τον δικό μας ρυθμό, σιγά σιγά, παρακολουθώντας σεμινάρια κι επιμορφώσεις, μέχρι να νιώθουμε έτοιμοι για το επόμενο βήμα. Κι έτσι, βήμα βήμα, μέσα σε τέσσερα χρόνια, και με πολλή βοήθεια από ταν ακούραστα μέλη της ομάδας, που εντωμεταξύ είχε μεγαλώσει, φτάσαμε στην Κυψέλη.
Η ανταπόκριση του κόσμου έχει αλλάξει από το ξεκίνημα μέχρι σήμερα;
Η ανταπόκριση του κόσμου απέναντί μας δεν έχει αλλάξει ιδιαίτερα, ήταν και παραμένει θερμή. Δυστυχώς έχει αλλάξει η γενικότερη στάση του κόσμου και των μέσων μαζικής ενημέρωσης απέναντι στους πρόσφυγες. Υπάρχει πολύ μένος αλλά σχεδόν κανείς δεν μπαίνει στην διαδικασία να σκεφτεί πώς μπορούμε να διαχειριστούμε ανθρώπινα την κατάσταση.
Έχουμε πολλούς υποστηρικτές στα κοινωνικά μας δίκτυα. Εύχομαι, όταν θα έχει περάσει η πανδημία, να έρθουν να μας γνωρίσουν κι από κοντά. Ο χώρος μας είναι πολύ όμορφος και ζεστός κι έχει να προσφέρει κάτι σε όλους. Ειδικά άνθρωποι που μαθαίνουν ξένες γλώσσες θα βρουν σε εμάς πολλά βιβλία για να εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους, από τουρκικά και αραβικά μέχρι νορβηγικά και φλαμανδικά.
Οι άνθρωποι που έρχονται στη βιβλιοθήκη τι σας λένε; Υπάρχει κάποια ιστορία που να θυμάσαι πιο έντονα;
Ο Αλί -δεν είναι το πραγματικό του όνομα- ήρθε στη βιβλιοθήκη και δε μιλούσε σε κανέναν. Διάβαζε όμως πολύ, και οι επιλογές του στα βιβλία δεν ήταν τυχαίες. Διάβαζε Καζαντζάκη στα φαρσί, φιλοσοφία, ιστορία. Μια μέρα μας είπε ότι θα φέρει χαρτί από ψυχολόγο για να του επιτρέπουμε να παίρνει βιβλία στη δομή όπου έμενε, γιατί δε μπορούσε να βρίσκεται με κόσμο, έπασχε από έντονο μετατραυματικό στρες. Τα βράδια δεν κοιμόταν από τους εφιάλτες, δεν ήθελε να βλέπει κανέναν, ήθελε μόνο να διαβάζει. Δεν μας το έφερε αυτό το χαρτί. Συνέχισε όμως να έρχεται και κάθε φορά μας μιλούσε λίγο παρά πάνω, μέχρι που έφτασε να μιλάμε περισσότερο παρά να διαβάζει. (Δυστυχώς έχουμε να τον δούμε από το πρώτο lockdown και πολύ ανησυχούμε γι’ αυτόν.)
Μια βιβλιοθήκη είναι ένας χώρος κοινωνικός, σου δίνει τη δυνατότητα να κλειστείς στον κόσμο ενός βιβλίου αλλά σου δίνει κι ευκαιρίες να έρθεις κοντά με άλλους ανθρώπους. Για ανθρώπους που δεν ανήκουν σε κάποια κοινωνική ομάδα, που δεν έχουν κοντά τους συγγενείς ή φίλους, που δεν έχουν τη δυνατότητα να συνεχίσουν τις σπουδές τους, αυτός ο χώρος είναι ιδιαίτερα σημαντικός.
Τι μαθήματα έχεις πάρει μέσα από την συναναστροφή σου με τον Ναντίρ Νούρι;
Ότι μπορεί να αποκτήσεις έναν αδερφό στα 38 σου. Ότι όταν οι αρχές σου διέπουν τις πράξεις σου μπορείς να προχωρήσεις πολύ μακριά. Ότι η ζωή είναι ωραία, πάντα. Ακόμα κι όταν έχουν συμβεί κι εξακολουθούν να συμβαίνουν πολύ άσχημα πράγματα.
Ο Ναντίρ είναι ένας σπουδαίος άνθρωπος. Είναι ένας φιλόσοφος γεμάτος καλοσύνη. Ένας ακτιβιστής. Ένας καλλιτέχνης. Έχει ακόμα πολλά να μου μάθει.
Το πρώτο βιβλίο που διάβασε ο Ναντίρ στα ελληνικά ήταν ο «Μικρός πρίγκιπας». Πιστεύεις ότι θα μπορούσαμε να του δώσουμε την ερμηνεία ενός «μετανάστη» πρίγκιπα σε αυτό το βιβλίο;
Ναι, νομίζω πολύ εύκολα.
Σίγουρα η λογοτεχνία βοηθά στην ανάπτυξη της ενσυναίσθησης και σε ζητήματα όπως η μετανάστευση μπορεί να φέρει κάποιον, έστω και για λίγο, στη θέση κάποιου άλλου, που αν τον συναντούσε στον δρόμο δεν θα τον κοιτούσε καν. Αυτό που μου κάνει εντύπωση, όμως, είναι πως αν κοιτάξουμε όλοι λίγο στις οικογενειακές μας ιστορίες, θα διαπιστώσουμε πως όλοι, ανεξαιρέτως, ερχόμαστε από μετανάστες. Είτε οι γονείς μας ήρθαν από κάποιο χωριό, είτε οι παππούδες μας από τη Μικρά Ασία, είτε είναι Βλάχοι, είτε πήγαν στην Γερμανία/Αμερική/Αυστραλία να δουλέψουν, είτε είναι «βέροι Αθηναίοι», αν κοιτάξουμε πίσω σίγουρα θα βρούμε όχι έναν, αλλά δεκάδες προγόνους που αναγκάστηκαν λόγω πολέμου ή φτώχειας να μετακινηθούν.
Το ονειρεύεστε για το μέλλον του We Νeed Βooks;
Ονειρεύομαι να βρει τη θέση της στη ζωή της πόλης και να περάσουν από τις πόρτες της πολλές γενιές.
Πώς μπορεί ο κόσμος να ενισχύσει το έργο σας;
Για οργανώσεις όπως η δική μας, που δεν έχουν κάποιο ίδρυμα να τους καλύπτει τα λειτουργικά έξοδα, η ανησυχία μας πάντα είναι να εξασφαλίσουμε τα έξοδα για το ενοίκιο. Μέσα από καμπάνιες crowdfunding που κάνουμε έχουμε μέχρι στιγμής καταφέρει να βάζουμε στην άκρη αυτά τα χρήματα, αλλά είναι μια διαρκής προσπάθεια και χρειάζεται η συνδρομή των ανθρώπων που πιστεύουν σε αυτό που κάνουμε.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Πέρα από αυτή την ενίσχυση, χρειαζόμαστε άτομα για να μεγαλώσει η ομάδα μας. Είμαστε εθελοντές όλοι, που σημαίνει ότι ο χρόνος μας δυστυχώς μοιράζεται και σε άλλες δουλειές. Χρειαζόμαστε άτομα που αγαπούν την ιδέα πίσω από το We Need Books, που αγαπούν τον συνάνθρωπο, πρόσχαρα και θετικά, και που θα έχουν κάποιο χρόνο να αφιερώσουν. Χρειαζόμαστε εθελοντές δασκάλους, εθελοντές για δημιουργική απασχόληση παιδιών, εθελοντές βιβλιοθηκονόμους, εθελοντές για να γίνουν μέλη της ομάδας μας και να σχεδιάσουμε μαζί τα επόμενά μας βήματα.
Και φυσικά χρειαζόμαστε να έρχεται ο κόσμος στη βιβλιοθήκη, να μιλάει μαζί μας, να μοιράζεται μαζί μας πώς μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι.
*Η βιβλιοθήκη παραμείνει κλειστή για το κοινό, από τις 6 Νοεμβρίου μέχρι νεωτέρας, λόγω των μέτρων που ανακοίνωσε η κυβέρνηση.
