Μπορεί το παιδικό, αθώο βλέμμα να μας βοηθήσει να διαχειριστούμε την τραγικότητα της ανθρώπινης συνθήκης; Ίσως βρούμε τη δική μας απάντηση στο «Κοιμούνται τα ψάρια;», τον πολυβραβευμένο μονόλογο του Jens Raschke που σκηνοθετεί η Ζωή Ξανθοπούλου, μετά το «Το πιο όμορφο σώμα που έχει βρεθεί ποτέ σε αυτό το μέρος», στο Θέατρο Σταθμός.
Η Ευγενία Δημητροπούλου ερμηνεύει την ηρωίδα του, Γέτε, η οποία μιλάει για τον θάνατο του μικρού αδερφού της. Στο κείμενο του Raschke η Γέτε είναι δέκα ετών. Στην ελληνική παράσταση, ενήλικη πια, μοιράζεται με το κοινό τη διαδρομή του πένθους της: το τότε και το τώρα. Το έργο, που απέσπασε μεταξύ άλλων το Mülheimer Children’s Theater Prize 2012 και μεταφράστηκε στα αγγλικά και σε πολλές ακόμα γλώσσες, ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα σε μετάφραση της Κατερίνας Θεοδωράτου.
Ζωή, μετά το «Πιο όμορφο σώμα που έχει βρεθεί ποτέ σε αυτό το μέρος» καταπιάνεσαι με έναν ακόμα μονόλογο. Ποιες είναι οι ιδιαίτερες προκλήσεις του να σκηνοθετείς έναν/μία ηθοποιό και ποιες δημιουργικές ελευθερίες ενδεχομένως σού δίνει;
«Νομίζω οι προκλήσεις έχουν να κάνουν με την ποιότητα κι όχι με την ποσότητα. Θέλω να πω ότι σημασία έχει ποιος ή ποιοι είναι οι ηθοποιοί κι όχι πόσοι. Μου αρέσει να κάνω διαφορετικά πράγματα έτσι κι αλλιώς, οπότε αναλαμβάνω ένα project όταν νιώθω ότι κάπου υπάρχει μια πρόκληση και σίγουρα οι ηθοποιοί είναι πολύ σημαντικός λόγος να το κάνω. Στον μονόλογο, στις πρόβες, αισθάνομαι ότι γίνομαι και λίγο “συμπαίκτης”, αφού δεν υπάρχει κάποιος ακόμα επί σκηνής».
«Στον μονόλογο, στις πρόβες, αισθάνομαι ότι γίνομαι και λίγο “συμπαίκτης”, αφού δεν υπάρχει κάποιος ακόμα επί σκηνής», Ζωή Ξανθοπούλου
Έχεις αντιμετωπίσει ποτέ διακρίσεις και στερεότυπα ως σκηνοθέτιδα, είτε λόγω του φύλου είτε λόγω νεαρού της ηλικίας σου;
Ζ. Ξ.: «Η ζωή μας είναι μια σειρά διαπραγματεύσεων με στερεότυπα. Σαφώς έχω αντιμετωπίσει – και αντιμετωπίζω – συμπεριφορές ή διακρίσεις κι εγώ, όπως και όλοι, πιστεύω: Μικρές ή μεγάλες δυσκολίες, αμελητέα ή πιο σημαντικά εμπόδια. Για αυτό που είμαι ή για αυτό που νομίζουν οι άλλοι ότι είμαι. Και πάει λέγοντας… Μέσα από αυτές τις διαπραγματεύσεις όμως έχω καταλάβει ότι, για να μπορέσω να στηρίξω εμένα αλλά και άλλους, ακόμα πιο σημαντικό είναι να αποδεχτώ η ίδια πράγματα, να διαλύσω εγώ τα στερεότυπα και να μη λειτουργώ ενοχικά».
Ευγενία, σε ποια υλικά ανάτρεξες για να χτίσεις την ερμηνεία της Γέτε; Δανείστηκες στοιχεία από προσωπικές εμπειρίες;
«Καθετί που ζούμε, είτε προσωπικά είτε από ιστορίες άλλων, μπαίνει μέσα μας, σε ένα εσωτερικό βελούδινο σακουλάκι. Κάθε φορά, από αυτό το σακουλάκι αντλούμε χρώματα, βιώματα, μυρωδιές για να ντύσουμε την ιστορία που έχουμε να πούμε. Στο δικό μου σακουλάκι είχα αρκετά υλικά, όχι ακριβώς ίδια, αλλά που με βοήθησαν να τα ανασύρω και να τα χρησιμοποιήσω».
Τι μπορούν να μας πουν για την παιδική ανθεκτικότητα ιστορίες όπως εκείνες των παιδιών που, παρά τα πρότερα ψυχικά τραύματά τους, ανθίζουν στην αγκαλιά των γονιών που τα υιοθετούν; Ποια είναι τα μεγαλύτερα μαθήματα που έχεις αποκομίσει από την ανατροφή της Εύας;
Ε.Δ.: «Η ζωή προχωράει και όσο πιο πολύ μπορείς να εναρμονιστείς με τις καταστάσεις τόσο πιο εύκολη και διασκεδαστική γίνεται. Τα παιδιά έχουν έναν μαγικό τρόπο να πηγαίνουν μπροστά. Προσωπικά τον θαυμάζω και υποκλίνομαι σε αυτόν. Αυτό που μπορούμε να προσφέρουμε εμείς είναι αγάπη, αγκαλιά, πίστη και χάδι. Αλλά κερδίζουμε πάρα πολλά! Σου χαρίζεται ένα ζευγάρι γυαλιών που σε κάνει να βλέπεις ξανά τον κόσμο, μέσα από αισιοδοξία, χαρά και αγνότητα. Και αυτό είναι τόσο πολύτιμο».
«Τα παιδιά έχουν έναν μαγικό τρόπο να πηγαίνουν μπροστά. Σου χαρίζεται ένα ζευγάρι γυαλιών που σε κάνει να βλέπεις ξανά τον κόσμο, μέσα από αισιοδοξία, χαρά και αγνότητα. Και αυτό είναι τόσο πολύτιμο», Ευγενία Δημητροπούλου
Καλλιτέχνες που τολμούν να καταπιαστούν με «δύσκολα» θέματα μπορεί να έρθουν αντιμέτωποι με αφορισμούς του τύπου: «το κοινό δεν θα έρθει να δει αυτή την παράσταση, δεν θα είναι αρκετά “εμπορική”…». Γιατί αποφασίσατε να συνεργαστήκατε σε ένα έργο με θέμα τη διαχείριση πένθους και ποιες είναι μέχρι στιγμής οι αντιδράσεις που εισπράττετε από τους θεατές;
Ζ. Ξ.: «Νομίζω ότι η ιστορία έχει δείξει ότι κανείς δεν ξέρει αν θα έρθει ή δεν θα έρθει το κοινό. Οι “συνταγές” προκύπτουν ή αναλύονται εκ των υστέρων. Ο θάνατος, η απώλεια, το πένθος είναι εκεί κάθε μέρα και κάθε νύχτα στη ζωή μας. Συνειδητά ή μη. Ένα έργο που μιλάει ευθέως για αυτά τα θέματα μου φάνηκε πολύ χρήσιμο και προκλητικό ταυτόχρονα. Και οι θεατές αντιδρούν θετικά, μας λένε ότι είναι λυτρωτική και φωτεινή η εμπειρία τους από την παράσταση, μάλιστα συνεχίζουν να τη σκέφτονται ακόμα και μέρες μετά. Επίσης, έχω χαρεί τη συνεργασία με την Ευγενία, που ερμηνεύει τόσο υπέροχα τη Γέτε».
Ε.Δ.: «Αποφάσισα να κάνω αυτή την παράσταση, γιατί μόλις διάβασα την ιστορία ήθελα πάση θυσία να διηγηθώ την ιστορία της Γέτε από σκηνής. Γιατί ήθελα πολύ να συνεργαστώ με αυτή την καταπληκτική σκηνοθέτιδα, τη Ζωή Ξανθοπούλου. Γιατί η ιστορία που αφηγείται η παράστασή μας είναι πολύ περισσότερα από τη διαχείριση του πένθους: είναι, κατά τη γνώμη μου, ένας τρόπος να ξαναδείς τη ζωή, να προβληματιστείς, να λυτρωθείς. Και γιατί ο Μάνος Καρατζογιάννης -καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεάτρου Σταθμός αλλά και υπέροχος καλλιτέχνης ο ίδιος- ήθελε πολύ να γίνει αυτή η παράσταση και να ασχοληθούμε με ένα θέμα που δεν έχει απασχολήσει ξανά τη σύγχρονη δραματουργία, και η πίστη και στήριξή του είναι δομικές».
Πώς συνδέεται ο τίτλος του έργου με το περιεχόμενό του;
Ζ. Ξ.: «Είναι μια ερώτηση που απευθύνει η δεκάχρονη Γέτε στον πατέρα της ενώ αφηγείται μια σημαντική ανάμνησή της. Για μένα, αυτά τα ψάρια είναι οι νεκροί που δεν ξέρουμε πού πηγαίνουν και τι κάνουν».
Ε.Δ.: «Την απορία της ηρωίδας εκφράζει και ο αδερφός της. Είναι, στην ουσία, μία από τις πολλές που εκφράζουν τα παιδιά: ενώ η απάντηση μοιάζει απλή, δεν είναι και τόσο. Αυτές οι απλές ερωτήσεις μάς κάνουν να φτάνουμε σε πιο βαθιά και ανεξερεύνητα νερά της ύπαρξής μας».
«Νομίζω ότι η ιστορία έχει δείξει ότι κανείς δεν ξέρει αν θα έρθει ή δεν θα έρθει το κοινό. Οι “συνταγές” προκύπτουν ή αναλύονται εκ των υστέρων. Ο θάνατος, η απώλεια, το πένθος είναι εκεί κάθε μέρα και κάθε νύχτα στη ζωή μας. Συνειδητά ή μη. Ένα έργο που μιλάει ευθέως για αυτά τα θέματα μου φάνηκε πολύ χρήσιμο και προκλητικό ταυτόχρονα», Ζωή Ξανθοπούλου
Μια κοντινή απώλεια όταν είμαστε παιδιά μάς μεγαλώνει απότομα ή παρατείνει, με κάποιον τρόπο, την παιδική ηλικία μας;
Ζ. Ξ.: «Δεν ξέρω, γιατί δεν είχα μια τόσο σημαντική απώλεια όταν ήμουν παιδί. Οι απώλειες όμως της ζωής μου μάλλον με γύρισαν στην αρχή των πραγμάτων, να βρω τι έχασα από την παιδική μου ηλικία».
Ε.Δ.: «Δεν έχω κάποιο τέτοιο βίωμα, οπότε μόνο υποθετικά θα μπορούσα να μιλήσω. Νομίζω πως μπορούν να συμβούν και τα δύο, ανάλογα με την προσωπικότητα του παιδιού».
Πιστεύετε ότι ο άνθρωπος μπορεί να ξεπεράσει τα πάντα – ή έστω να καταφέρει, με κάποιον τρόπο, να συνεχίσει τη ζωή του κουβαλώντας τα μέσα του;
Ζ. Ξ.: «Σαφώς και το πιστεύω, αυτό συμβαίνει άλλωστε. “Και η ζωή συνεχίζεται” λέμε. Το “πώς” είναι κι αυτό ζωή».
Ε.Δ.: «Θεωρώ πως ο άνθρωπος είναι άκρως προσαρμοστικό ον και σίγουρα μπορεί να αντέξει και να ξεπεράσει πολλά βιώματα και καταστάσεις. Έστω και λαβωμένος μπορεί να συνεχίσει. Όμως η δύναμη που έχει ο καθένας μέσα του και ο τρόπος που βλέπει τη ζωή τον διαφοροποιεί από τον διπλανό του. Σαν τα κλαδιά, που το ένα μπορεί να λυγίσει αλλά να ξανατεντωθεί και το άλλο να σπάσει. Εν προκειμένω, η Γέτε είναι ένα κλαδί γεμάτο χυμούς και καταφέρνει να τεντωθεί ξανά στον ουρανό».
Το θέατρο ποιον ρόλο έχει παίξει για την καθεμία σας, είτε ως δημιουργό είτε ως θεατή, στη διαχείριση δύσκολων εμπειριών;
Ζ. Ξ.: «Λυτρωτικό, θεραπευτικό. Είναι το καταφύγιό μου. Δεν ξέρω τι άλλο θα μπορούσα να είχα κάνει στις πολύ δύσκολες στιγμές μου».
Ε.Δ.: «Για μένα το θέατρο είναι σαν μια μεγάλη αγκαλιά. Μέσα της μπορείς να κουρνιάσεις, να ζεσταθείς, να χαρείς, να λυτρωθείς. Ανάλογα με τη στιγμή και το έργο. Σε πολλές δύσκολες στιγμές μου βρήκα απάγκιο στο θέατρο. Και αυτό γιατί πάντα σε βγάζει από τον εαυτό σου και σε βάζει σε μια άλλη ιστορία. Ή πολλές φορές βάζει στο στόμα σου λόγια του ήρωα που θα ήθελες κι εσύ να φωνάξεις δυνατά στη ζωή σου».
«Η δύναμη που έχει ο καθένας μέσα του και ο τρόπος που βλέπει τη ζωή τον διαφοροποιεί από τον διπλανό του. Σαν τα κλαδιά, που το ένα μπορεί να λυγίσει αλλά να ξανατεντωθεί και το άλλο να σπάσει», Ευγενία Δημητροπούλου
Η νέα παράστασή σας απευθύνεται και σε παιδιά; Ως καλλιτέχνες ή γονείς, πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά να προσεγγίσουν μια κοντινή απώλεια;
Ζ. Ξ.: «Απευθύνεται και σε εφήβους περισσότερο. Τα παιδιά πάντα τα βοηθάμε με συζήτηση, με το να τα φέρνουμε σε επαφή με ειδικούς, πχ. ψυχολόγους, και φυσικά με αγάπη. Αυτή την αγάπη που αφιερώνει χρόνο και σκέψη, αγκαλιές και προσφέρει διακριτικά ασφάλεια και χώρο για να ζούνε και να ονειρεύονται».
Ε.Δ.: «Νομίζω πως οι μεγάλοι μπορούμε να παραδειγματιζόμαστε και να μαθαίνουμε από τον τρόπο που διαχειρίζονται τα παιδιά αυτά που συμβαίνουν στη ζωή τους. Ακούγοντας τι έχουν να μας πουν, πώς νιώθουν, πώς σκέφτονται, θα προσεγγίσουμε και θα διαχειριστούμε πιο εύκολα μαζί τους κάτι τέτοιο».
Δείτε το τρέιλερ:
Info
Kάθε Τετάρτη στις 18:15 στο Θέατρο Σταθμός, Βίκτωρος Ουγκώ 55, Μεταξουργείο Αθήνα (πλησίον Μετρό Μεταξουργείο), stathmostheatro.com. Διάρκεια: 65’. Τηλέφωνο κρατήσεων | πληροφορίες: 210 52 30 267. Προπώληση: More.com. Τιμές εισιτηρίων: Κανονικό 15€, Φοιτητικό 12€, Μειωμένο (Άνω των 65, Ανέργων, ΑμεΑ) και Ομαδικό (15 άτομα+) 10€, Ατέλεια 8€.
Συvτελεστές
Μετάφραση: Κατερίνα Θεοδωράτου. Σκηνοθεσία: Ζωή Ξανθοπούλου. Ερμηνεία: Ευγενία Δημητροπούλου. Σκηνικά / Κοστούμι: Γιώργος Λιντζέρης. Μουσική: Σπύρος Γραμμένος. Φωτισμοί: Γιώργος Αγιαννίτης. Φωτογραφίες: Σπύρος Περδίου. Bοηθός σκηνοθέτη: Γιώτα Παναγή. Παραγωγή: Πολιτισμός Σταθμός Θέατρο – ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Καλαμάτας.
